1. Tijorat banklarining aktiv operatsiyalari. Kridit turlari. Tijorat banklarining passiv operatsiyalari

Talab qilib olinguncha depozitlar yuridik va jismoniy shaxs-larning kundalik maqsadlari uchun xohlagan vaqtda talab qilib olishlari mumkin bo‘lgan (talab qilib olinguncha hisobvaraqlardagi) mablag‘-lardir. Bank o‘z omonatchilarining birinchi talabiga ko‘ra ularning to‘lovlar bo‘yicha topshirig‘ini bajarishi lozim.

Talab qilib olinguncha depozitlar mijozning topshirig‘iga ko‘ra, shartnomaning oldindan kelishilgan shartlari asosida ushbu mijozning boshqa turdagi depozitlariga o‘tkazilishi mumkin. Bu depozitlar bank-ning jalb qilingan mablag‘larining salmoqli ulushini egallaydi. Ular bankning eng arzon resurslari hisoblanadi. Mijozning har qanday vaqtda ogohlantirmasdan bu mablag‘larni olishi ehtimoli bankdan yuqori likvidlikni saqlash uchun doimo yetarli mablag‘larni kam likvidli, lekin yuqori daromad keltiruvchi mablag‘lar hisobiga zaxirada saqlab turishni talab qiladi. Shu sababli, bank o‘z omonatchilariga anchagina past foiz to‘laydi. Depozitlarning harakatchanligi yuqori bo‘lishiga qaramasdan, bank ulardan kredit berishda foydalanadi.

Jamg‘arma depozitlarning boshqa depozitlardan ajralib turadigan xususiyati shundaki, bank omonatchiga omonat daftarchasi beradi. Jam-g‘arma depozitlar davriy badallar asosida shakllanib, muayyan maqsadni amalga oshirish uchun depozit hisobvaraqda, ma’lum miqdorda pul sum-masini jamlash maqsadida yuridik va jismoniy shaxslar nomiga ochiladi. Agar shaxs nomiga berilgan omonat daftarchasi yo‘qolsa, yoki taqdim etish uchun yaroqsiz holga kelib qolsa, bank omonatchining arizasiga ko‘ra unga yangi omonat daftarchasini beradi.

Muddatli depozitlar – yuridik va jismoniy shaxslarning shartno-mada qat’iy kelishilgan muddat va unda ko‘rsatilgan foizlarni to‘lashga doir mablag‘laridir.

Muddatli depozitlar quyidagi muddatlar bo‘yicha tasniflanadi:

• muddati 30 kungacha bo‘lgan depozitlar;

  
  

• muddati 90 kungacha bo‘lgan depozitlar;

  
  

• muddati 180 kungacha bo‘lgan depozitlar;

  
  

• muddati 365 kungacha bo‘lgan depozitlar;

  
  

• muddati 365 kundan ortiq bo‘lgan depozitlar;

  
  

Agar muddatli depozit muddati o‘tgandan keyin mijoz tomonidan talab qilib olinmasa, shartnomada boshqa hollar ko‘zda tutilmagan taqdirda, asosiy talab qilib olinguncha depozit hisobvarag‘iga o‘tka-ziladi.

Muddatli depozitlar ikki xil bo‘ladi:

• xususiy muddatli depozitlar;

  
  

• avvaldan ogohlantirish sharti bilan qo‘yiladigan muddatli depo­zitlar.