1. Tog` jinslarining paydo bo’lishi bo’yicha tasnifi. Tog’ jinslarining donadorlik tarkibi. Tog‘ jinslari

Tog‘ jinslarining mustahkamlik xossalari.
Tog‘ jinslarining mustahkamlik xossalari yerning gravitatsion maydoni ta’siri natijasida yuzaga keladi. O‘z navbatida ular quyidagi ikki guruhga bo‘linadi: gravitatsion va strukturaviy.Tog‘ jinslarining gravitatsion xossalariga solishtirma ₀ va hajmiy  og‘irlik, strukturaviy xossalarga esa ularning solishtirma massasi ₀, zichlik , umumiy g‘ovaklik P va ochiq g‘ovaklik P₀, hamda g‘ovaklik koeffitsienti K_p kiradi.
Solishtirma og‘irlik – deb qattiq fazadagi tog‘ jinsi og‘irligining o‘z hajmiga nisbatiga aytiladi:
(3.1)
bu erda: G_T i V_T–qattiq fazadagi tog‘ jinsi namunasining og‘irligi va hajmi.
Tog‘ jinslari solishtirma og‘irligining ko‘rsatkichi jins hosil qiluvchi minerallarning solishtirma og‘irligiga bog‘liq bo‘lib, odatda 2,5÷5,0 gs/sm³oraliqda o‘zgaradi.
Hajmiy og‘irlik – deb tog‘ jinsining asosiy fazalari (qattiq, suyuq va gaz holatdagi) majmui og‘irligining aniqlanayotgan ushbu fazalardagi hajmiga nisbatiga aytiladi:
(3.2)
bu erda: G –tog‘ jinsi fazalari majmuining og‘irligi; V–tog‘ jinsining aniqlanayotgan fazadagi hajmi.
Hajmiy og‘irlik – bu tog‘ jinsining tarkibi va strukturasiga bog‘liq bo‘lgan, ko‘pincha tez-tez foydalaniladigan mustahkamlik xosasidir.U har doim solishtirma og‘irlikdan kichik bo‘ladi, ba’zi-ba’zida esa o‘ta mustahkam tog‘ jinslarining hajmiy og‘irligi solishtirma og‘irligiga juda yaqin bo‘ladi.
Solishtirma massa (vazn) – bu tog‘ jinsining qattiq fazadagi massasi va shu fazadagi hajmi orasidagi munosabat hisoblanadi:
(3.3)
bu erda: m_Tva V_T– namunaning qattiq fazadagi massasiva hajmi.
Zichlik(hajmiy massa)tog‘ jinsining vazn birligi va (tog‘ jinsi tarkibidagi qattiq, suyuq va gazsimon fazalari) hajmi orasidagi munosabat bilan aniqlanadi:
(3.4)
bu erda: m– barcha fazalar majmuidagi tog‘ jinsi massasi; V–tog‘ jinsining aniqlanayotgan fazadagi hajmi.
Tog‘ jinslarining solishtirma massasva zichligi ularning solishtirma va hajmiy og‘irliklari orqali ham ifodalanishi mumkin:
(3.5)
(3.6)
bu erda:g– jismning erkin tushish tezlanishi.
Zichlik solishtirma va hajmiy og‘irliklardan farqli ravishda aniq fizik maqsadlardagi moddaning parametri hisoblanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:

Google internet tarmog’i

www.Arxiv.uz
www.Hozir.og
www.aim.uz
va fanga doir ma’lumotlar.