1. Toponimika tushunchasi va uning mohiyati haqida

Anbar bibi maqbarasi
Bu maqbara Zangiota qabristonida joylashgan bo`lib XIV asr oxiri — XV asr boshlarida qurilgan noyob me`morchilik yodgorligidir. Rivoyatlarga qaraganda Zangiotaning xotini Anbar bibi (Qambar ona) qabri ustiga qurilgan. Zangiota maqbarasining janubi-g`arbida joylashgan. Anbar bibi maqbarasi peshtoq, ziyoratxona hamda go`rxonadan iborat. Ziyoratxona va Go`rxonaning usti qo`sh gumbazli. Go`rxonaga oq marmardan qabr toshi qo`yilgan. Uning tevarak sirtiga arabiy xatlar va nafis girix naqshlar o`yilgan. Maqbara dastlab 2 xonali bo`lgan, keyinchalik uning oldiga peshtoq qurilib, koshinlar bilan bezatilgan.
Baroqxon madrasasi (XVI asr)
Bu yodgorlik Zarqaynar ko`chasida qurilgan bo`lib, bir necha imoratlardan iborat. Dastlab binoning sharqiy burchagidagi mo``jaz maqbara (kimga mansub ekanligi noma`lum) qurilgan. SO`ng 1530 yili shayboniylar sulolasining Toshkentdagi hokimi Suyunchxo`jaxon (1525 yili vafet etgan) maqbarasi qad ko`targan. Bu maqbara hovli to`ridagi peshtoqli xonaqoxdan iborat. Qo`shqavat gumbazi bo`lgan. Tashqi — ko`k gumbaz (moviy rang koshin bilan qoplanganligi uchun shunday atalgan) 1868 yilgi zilzila natijasida buzilib ketgan. Baroqxon madrasasi memorial kompleksining 3- bosqichini XVI asr o`rtalarida Baroqxon qurdirgan.
Jome` masjidi
Bu bino Uyg`ur ko`chasi Haqiqat tor ko`chasi 22- uyda joylashgan. Bu arxitektura yodgorligi XV — XIX asrlarda bunyod etilgan. Jome masjidini 1451 yilda Xo`ja Axror Vale qurdirgan. CHorsuda shakllashgan Registon ansambli tarkibiga kirgan. Unda juma va hayit nomozlari, hutbalar o`qilgan. SHarq tomonidagi bezaksiz darvozadan kirilgan. Hovlining ikki yoni bir qavatli, old tomoni rovoqsimon ayvonlardan iborat, XVIII asrda hovli atrofidagi ayvonlar buzilib ketgan, keyin hujralarga aylantirilib, qayta tiklangan, 1886 — 88 yillarda asosiy bino (xonakoh) ham qayta tiklangan.
Zangiota kompleksi
Toshkentdan 16 km janubda XIV asr oxiri va XX asr boshlarigacha qurilgan bu noyob kompleks o`z nomi bilan mashhur. So`fiylik targ`ibotchisi shayx Oyxo`ja ibn Tojxo`ja sharafiga shunday atalgan. Bu maqbarani Amir Temur qurdirganligi haqida bir qator rivoyat va afsonalar bor.
XVI asrning 60- yillarida qurilgan yodgorlikdir. SHaharning eng yirik qadimiy inshootlaridan biri bo`lib, uni Toshkent xonlaridan birining vaziri Ko`kaldosh qurdirgan. Madrasa o`rta asr shahristonining janubiy chekkasida qurilgan. Hozirgi ko`cha o`rni esa xandak bo`lgan. Binoni qurishda an`anaviy kompozitsiyaga rioya qilingan: chorsi hovlisi keng, xujralar va ochiq ayvonlar bilan o`ralgan. Hovlining P — simon yo`llari hujra (darsxona) larni masjid bilan ulaydi. Hujralar soni 38 ta bo`lgan. Madrasa dastlab uch qavatli bo`lgan. Bosh fasadi janubga qaragan. Darvozadan kiraverishda chapda masjid, o`ngda darsxonalar joylashgan. Masjid va darsxonalarning usti o`zaro kesishgan ravoqlar ustiga o`rnatilgan gumbazlardan iborat. Miyonsaroy (vestibyul’) etti gumbazli. Me`morlar madrasani bezashda asosan binoning old tomoniga e`tibor berishgan. Sirkor parchin va girix naqshlar bilan bezatilgan hashamatli peshtoqning ikki yoniga ikki qavatli ravoq ishlangan. Ikkinchi qavatdagi hujralar faqat peshtoq ikki yonidagina saqlangan. Old tomonining chekka burchaklari baland guldastalar bilan tugallangan. Guldastalar ustida minorachalar bo`lgan. XVIII asr oxirida madrasa qarovsiz holga kelib qolgan va karvonsaroy sifatida foydalanilgan. Ko`kaldosh madrasasining 1866 va 1886 yilgi zilzilalardan zararlangan peshtog`i qayta tiklangan. 1946 yilgi zilziladan ham qattiq shikastlangan. Madrasa so`nggi marta 1930—1960 yillarda butunlay qayta ta`mirlangan. Minoralarning balandligi 2- qavat bilan deyarli baravarlashtirilgan. Zamonlar o`tib bir necha bor ta`mirlanishi natijasida madrasaning tashqi ko`rinishi o`zgarib ketgan. Madrasaning old tomoniga an`anaviy usulda, zinapoya ishlangan. Ko`kaldosh madrasasi 1991 yildan Movarounnahr musulmonlari Diniy idorasi tasarrufida bo`lib ta`mirlash ishlari olib borilmoqda.