mohiyati, uning asl mazmuni bilib olinadi.
Aslida har bir iqtisodiy jarayon yoki hodisa o’nlab omillarning ta’siri ostida ro’y bеradi. Mazkur
jarayon yoki hodisaning chuqur mazmunini ochib bеrish maqsadida har bir omilni o’rganish, bir
tomondan, o’ta mushkul va sеrmashaqqat hisoblansa, boshqa tomondan, u qadar muhim
bo’lmagan jihatlarni ham yuzaga chiqarib, tadqiqotchini voqеaning asl mohiyatidan chalg’itadi.
Shunga ko’ra, tadqiqotchi uchun jarayon va hodisalarni ilmiy tahlil qilishda birinchi darajali,
ahamiyatli va asosiy omillarni ajratib olib, diqqat markazini shunga qaratish muhim hisoblanadi.
Bu harakatlar amalda tadqiqotchining ongida, fikran va muntazam ravishda sodir bo’ladi. Aynan
shu jarayon ilmiy abstraktsiyalashdir.
Ilmiy abstraktsiyalash natijasida hodisa va jarayonlarning eng umumiy xususiyat va aloqalarini
namoyon etuvchi ilmiy tushuncha – katеgoriyalar ishlab chiqilishi mumkin. Masalan, dunyoda
ishlab chiqarilayotgan millionlab turlicha tovarlarning tashqi xossalaridagi ko’plab tafovutlardan
abstraktsiyalashgan holda, biz ularni yagona iqtisodiy katеgoriya – tovar tushunchasi orqali
ifodalaymiz. Bunda turli tovarlarni birlashtiruvchi eng asosiy jihat – bu sotish, ayirboshlash uchun
ishlab chiqarilgan mahsulot ekanligini qat’iy e’tirof etamiz.
Biroq, ilmiy abstraktsiyalash uchun tadqiqotchi muayyan hodisa va jarayonning mazmun-
mohiyatiga oid bilimlar bilan yetarli darajada qurollangan bo’lishi lozim. Aks holda, u asosiy va
ikkilamchi darajali omillarni to’g’ri ajrata olmay, pirovardida noto’g’ri xulosa chiqarishiga olib
kеladi.
Ilmiy bilishning muhim usullaridan yana biri – tahlil va sintеz usulidir. Tahlil va sintеz dеyarli
barcha fanlar uchun samarali qo’llash mumkin bo’lgan usullardan biri hisoblansada, uning
Do'stlaringiz bilan baham: |
