1. Transformatorlar haqqında túsinik Transformatorlar túrleri hám islew prinspi

TRANSFORMATORLAR
Joba
Kirisiw
1. Transformatorlar haqqında túsinik
2. Transformatorlar túrleri hám islew prinspi
3. Transformaorlarning jaratılıw tariyxı
Juwmaqlaw
Paydalanılǵan ádebiyatlar

Kirisiw
Transformator (lаtransformator transformo — ózgertiremen) — texnikada —. energiya yamasa ob'yektlarning qandayda bir zárúrli ózgesheligi (mas., tok kúshi, kernew hám basqalar ) ni ózgertiw ushın mólsherlengen apparatransformator Elektr TRANSFORMATORgidrotransformator, fototransformator, O'YUCH (oǵada joqarı chastota ) TRANSFORMATOR i hám basqa hár qıylılargabo'linadi. Elektr TRANSFORMATOR ózgeriwshen tok kernewin ózgertiw (kúsheytiw yamasa tómenletiw) ushın qaratnadı. Onıń jumısı elektromagnit induksiya hádiysesine tiykarlanadı. Ol bir baslanǵısh chulgam, bir yamasa bir neshe kóp ekilemshi chulg'am hám tiykarınan tuyıq tipdagi ferromagnit ózek (magnit ótkeriwshi) den ibaratransformator Barlıq chulg'amlar ferromagnit ózekke o'raladi hám birbiriga induktiv baylanısqan boladı. Baslanǵısh chulgam úshleri (TRANSFORMATOR kiriwi) ózgeriwshen tok kernew dáregine, ekilemshi chulgam (yamasa chulg'amlar) úshleri (TRANSFORMATOR shıǵıwı ) qarıydarlarǵa jalǵanadı. Elektr TRANSFORMATOR ni birinshi ret P. N. Yablochkov 1876 -jıl elektr jaqtılandıriw tarmogida isletgen. M. O. DolivoDobrovolskiy 1890 -jıl úsh fazalı elektr TRANSFORMATOR ni jaratqan. Keyinirek basqa alım hám oylap shıǵarıwshılar TRANSFORMATOR ni jetilistiriw, quwatı hám f. i. k. ni asırıw, izolyatsiyani jaqsılaw, ıqshamlastırıw hám basqalarǵa doyr jumıslar aparıwǵan.

Transformatorlar haqqında túsinik
Elektr Transformator eń keń tarqalǵan túri kúsh Transformatorbolıp tabıladı. Olar elektr uzatıw liniyalari (EUL) ga ornatıladı. Bunday TRANSFORMATOR lar elektr styalarning generatorları islep shıǵarǵan tok kernewin 10—15 kv den 220—750 kv ge shekem kúsheytip beredi. Transformatorchulg'amlari misdan, magnit ótkeriwshileri sovuklayin prokatlab islep shıǵarılǵan elektrotexnika polatınan tayarlanadı. Elektr Transformator qurǵaqlay hám maylı túrleri bar. Qurǵaqlay TRANSFORMATOR hawada moysiz sovitiladi. Maylı Transformator magnit ótkeriwshii hám chulg'amlari mineral may toldırılǵan bakka jaylastırıladı. May izolyatsiya hám sovituvchi wazıypasın oteydi.
Kúsh Transformator tısqarı ólshew TRANSFORMATOR i, kernew TRANSFORMATOR i, tok TRANSFORMATOR i, impulyeli TRANSFORMATORradiochastotali TRANSFORMATOR sıyaqlı TRANSFORMATOR lar da bar.
Ózgeriwshen tok tarmaǵında kernewdi kúsheytiw yamasa tómenletiw hám de elektr energiyanı qarıydarlarǵa bólistiriw ushın mólsherlengen kompleks kishi TRANSFORMATOR styasi (podstansiyasi) dep ataladı. Ol jaǵdayda kúsh TRANSFORMATOR i, bólistiriw apparatları, avtomatikalıq basqarıw hám qorǵaw apparatı, qosımsha imaratlar boladı. Joqarı quwatlı birpara tómenletiw TRANSFORMATORpodstansiyalarida kúshli, erin. de uyro'zg'orda ıqsham avtotransformatorlar isletiledi.
Islep shıǵarıw kárxanaların, transporttı, awıl xojalıǵın elektrlastırıw, elektrotexnologik apparatlardı túrli kórinislerden paydalanıw menen baylanıslı Elektrotexnologik apparatlardıń tiykarǵı elementi bolıp elektr mashinalar hám transformatorlar esaplanadı. Transformatorlar elektromagnit statikalıq apparat bolıp, aylanuvchan bólimleri bolmaydı, lekin islew principi hám dúzilisi elektr mashinalarına uqsas bolǵanlıǵı sebepli elektr mashinalar toparına qosıp uyreniledi. Elektr stanciyalarda islep shıǵarılǵan ózgeriwshen júzimdi istehmolchilarga uzatıw, elektr apparatları járdeminde jetkiziw hám bólistiriw ushın onı kernewin ózgertiw kerek boladı. Ózgeriwshen júzimdi kernewin ózgertiw yahni transformaciyalaw ushın transformatorlar qollanıladı. Elektrotexniklar uzaq aralıqlarǵa oǵada úlken elektr energetikalıq quwatlardı uzatıw ushın mólsherlengen, kernewi 1150 kv bolǵan transformatorlardı jarattılar. Elektr stanciyalaridagi turbogene-ratorlarning kernewin kúshaytiruvchi quwatı 10001250 MvA ga teń bolǵan transformatorlar da elektrotexnologik apparatlardıń kemde-kem ushraytuǵın elementleri qatarına kiredi. Elektr energiyasın uzaq aralıqlarǵa uzatıw ushın ózgeriwshen tok generatorlarınıń 6 -30 kv li kernewin transformatorlar járdeminde 110, 150, 220, 330, 400, 500, 750, 1150 kv ge shekem kúsheytip elektr uzatıw tarmaqlarına uza-tiledi. Kernewdiń kúshaytirilishi júzimdiń proportsional azayıwına alıp keledi hám uzatıw tarmaǵındaǵı quwat ısırapı júzimdiń kvadratına proportsional túrde azayadı. SHu sebepli elektr stanciyalarında kúshaytiruvchi transformatorlardıń qollanılıwı maqsetke muwapıq boladı. Elektr energiyasın qabıl etiwshi, uzatıwshı yamasa taratıwshı energetikalıq sistemalarda qollaniluvchi quwatı 6, 3 kvA hám odan da joqarı bolǵan transformatorlardı kúsh transformatorları (KT) dep ataladı. Úsh fazalı kúsh transformatorlardıń quwatları 1250 MvA ge shekem, úsh fazalı gruppa transformatorlarınıń quwatları bolsa (ush bir fazalı trans-formatorlardan payda bolǵan ) 2000 MvA ge shekem bolıp, salmaǵı bolsa 500 transformatorge shekem baradı. Transformatorlardёıń elektr energiyanı qabıl etiwshi chulg'ami- baslanǵısh, istehmolchiga energiyanı uzatıwshı chulg'ami-ekilemshi chulg'am dep ataladı. Atlarına uqsas, hár bir chulg'amga qarawlı bahalar (mısalı, tok, kernew, quwat, qarsılıq hám transformatorb. ) baslanǵısh hám ekilemshi bahalar dep ataladı (baslanǵısh tok, ekilemshi iarshilik hám transformatorb. ). Transformatorlardıń joqarılaw kernewli tarmaqqa jalǵanǵan chulg'ami joqarı kernewli (joqarı kernew) chulg'am dep ataladı. Kishilew kernewli tarmaqqa jalǵanǵan chulg'ami tómen kernewli (q. k.) chulg'ami, hám aqır-aqıbetde úsh chulg'amli transformatorlardıń joqarı kernew yamasa q. k. chulg'amlariga tiyisli bolmaǵan - chulg'ami orta kernewli (o'. k.) chulg'am dep ataladı. Eger ekilemshi chulg'am kernewi baslanǵıshnikidan kishilew bolsa - transformator pasaytiruvchi, keri jaǵdayda - kúshaytiruvchi dep ataladı. Bir baslanǵısh hám bir ekilemshi chulg'amli transformator eki chulg'amli transformator dep ataladı. Hár bir fazada úshewden chulg'ami bolǵan, mısalı, bir joqarı kernewli hám eki tómen kernewli, yamasa terissi - bir tómen kernewli hám eki joqarı kernewli transformatorlar úsh chulg'amli dab ataladı. Bir fazalı yamasa úsh fazalı transformatorlardıń bir fazasında úshewden ko'proi chulg'ami bolıwı múmkin. Bunday transformatorlar kóp chulg'amli transformatorlar dep ataladı. Kúsh transformatorları dúzilisi boyınsha eki túrge bólinediler: maylı hám qurǵaqlay transformatorlar. Maylı transformatorlarda magnit ózek hám chulg'amlar jaqsı bólek ójire hám sawıpıwshı element esaplanǵan transformator moyi toldırılǵan ıdısqa jaylastıriladilar. Transformator moyi chulg'am izolyatsiyalarini hawanıń zıyanlı tahsiridan da saqlaydı. Transformaciyalaw koefficiyentlerin ózgertiw ushın chulg'amlarida arnawlı jalǵamalıları bolǵan transformatorlarǵa jalǵamalılı transformatorlar dep ataladı. Transformator ózgeriwshen júzimdiń kernewin ma`nisin ózgertiw menen birge, ózgeriwshen júzimdiń fazalar sanın hám chastotasın ma`nisin ózgertiretuǵın úskeneler quramında da isletiledi. Transformatorlardıń nominal rejimi dep, islep shıǵarǵan kárxana tayarlaǵan pasportında kórsetilgen rejimge aytıladı. Transformatorlardıń nominal bahaları - quwat, kernewler, toklar, chastota hám q. k. transformatorlardıń pasportında kórsetilgen bolıp, olar transformatorlardıń nominal rejimin kórsetiwshi basqa bahalar, mısalı, f. i. k. sıyaqlılarǵa da tiyisli bolıp tabıladı. Transformatorlardı nominal quwatı dep ekilemshi chulg'amda vol't-Amper menen o'lchangan hám pasportda kórsetilgen quwatqa aytıladı. Transformatorlardı nominal baslanǵısh kernewi dep, pasportda kórsetilgen kernewge aytıladı ; eger baslanǵısh chulg'amni shaqapshaları ámeldegi bolsa, ol túrde nominal kernewi bólek tahkidlanadi. Transformatorlardıń nominal ekilemshi kernewi dep baslanǵısh chulg'amidagi kernewi nominal kernewine teń bolıp, salt islegendegi ekilemshi kernewge aytıladı ; eger ekilemshi chulg'amida jalǵamalılar ámeldegi bolsa, onıń nominal kernewi bólek tahkidlanadi. Transformatordıń baslanǵısh hám ekilemshi chulg'amlarini nominal tokları dep, transformatordıń pasportında kórsetilgen hám nominal quwat hám nominal kernewler menen mahlum baylanısıwda bolǵan baslanǵısh hám ekilemshi chulg'amlarning toklarına aytıladı. Bunda transformatordıń f. i. k. i 100% ga jaqın dep shama menen oylaınıp, eki chulg'amning nominal quwatları teń dep qabıl etiledi. Evropa hám Aziya mámleketlerindegi sıyaqlı, Ózbekstan Respublikasında da kernew chastotası 50 Gerts (Gts) ga teń dep qabıl etilgen. Kernew, elektr jurgiziwshi kúsh hám toklardıń waqıtqa baylanıslılıǵı bul parametrlerdiń funktsiyaların sinusoidadan ayırmashılıǵı dep, udayı tákirarlanatuǵın funktsiyalardı garmonik qatarǵa ajıratılıp, amplitudalarining bahalarınan eń úlken dep esaplanǵan ush joqarı garmonik qurawshıların amplitudalarining kvadratların jıyındısın kvadrat túbirinen shıǵarılǵan nátiyjesin, baslanǵısh garmonika amplitudasiga salıstırǵanda procent esabında alınıp, anıqlanǵan ma`nisine aytıladı. Quwatı 1000 kvt den úlken bolǵan transformatorlarda bul baha 5% ten úlken bolmasa hám 1000 kvt den kishilerinde 10% ten úlken bolmasa, kernew, elektr jurgiziwshi kúsh hám tok sinusoidal formada dep esaplanadı. Úsh fazalı kernew yamasa toklar sistemasınıń simmetrik yamasa simmetrik bolmaǵanlıǵın anıqlaw ushın olardıń vektorları tig'ri hám teris fazalar izbe-izligine ajratıladı. Eger vektorlar teris izbe-izligi vektorlar tuwrı izbe-izliginiń 5% iga teń yamasa odan kishi bolsa simmetrik hám 5% idan úlken bolsa sistema simmetrik bolmaǵan sistema dep esaplanadı.
Quwat transformatorı
Laminatsiyalangan yadroQatlamlı yadro transformatorı
Bul elektr energiyasın uzatıw hám elektr tarmaǵındaǵı kernewdi tómen kernewli quwatlı elektron apparatlarǵa aylandırıw ushın elektr úskenelerinde keń isletiletuǵın transformatordıń eń keń tarqalǵan túri. Olar mvt den Mvt ge shekem bolǵan quwat kórsetkishlerinde bar. Izolyatsiya etilgen laminatsiyalar minimallastırıladı aǵıs aǵımı temir yadro daǵı joytıwlar. Kishi xojalıq texnika hám elektron transformatorlar oralǵan bobinni isletiwi múmkin, bul bolsa oraw ortasında joqarı dárejede izolyatsiyani támiyinleydi. Tórtmuyush yadrolar shtamplardan ibarat bolıp, kóbinese E-I formasındaǵı juplıqlarda, lekin geyde basqa sırtqı kórinislerden paydalanıladı. EMI (elektromagnit parazit) ni kemeytiw ushın baslanǵısh hám ekilemshi arasındaǵı qalqanlardı ornatıw múmkin yamasa waqıtı -waqıtı menen ekran sargisi isletiledi. Kishi xojalıq texnika hám elektron transformatorlarda a bolıwı múmkin ıssılıq úzilisi hádden tıs qızıp ketiwiniń aldın alıw ushın joqarı temperaturalarda quwattı óshiriw ushın sarıqa ornatılǵan.
Toroidal
Toroidal transformator. Donut formasında toroidal transformatorlar E-I yadroları menen salıstırıwlaganda jaydı tejeydi hám sırtqı magnit maydandı kemeytiwi múmkin. Olarda halqa formasındaǵı yadro, bul halqaǵa oralǵan mıs orawlar (hám nátiyjede oraw waqtında halqadan o'tqazilgan) hám izolyatsiya ushın lenta isletiledi.

Toroidal transformatorlar tórtmuyushler transformatorlarǵa salıstırǵanda tómenlew sırtqı magnit maydanǵa iye hám málim bir quwat dárejesi ushın kishilew bolıwı múmkin. Biraq, olardı tayarlaw ushın kóbirek mablag 'sarflanadi, sebebi oraw jáne de quramalı hám astelew úskeneni talap etedi. Olar juwıw quralı hám rezina kópshiksheler járdeminde yamasa qatronga salıp qoyıw arqalı oray arqalı murvat menen ornatılıwı múmkin. Bolt qısqa tutasıw búkleminiń bir bólegin tashkil etpewi ushın ıqtıyat bolıw kerek.

Avtotransformator
Tiykarǵı maqala : Avtotransformator. An avtotransformator oraw boylap bir noqatda urılǵan tek bir sarınan ibaratransformator Sarg'ish terminalı boylap kernew qollanıladı hám tap sol sarınıń basqa bóleginde joqarı (yamasa tómen) kernew payda boladı. Avtotransformatorning ekvivalent quwat dárejesi haqıyqıy júk kúshinen tómenlew. Ol tómendegishe esaplanadı : júk vA × (| vin - vout|) / vin.[2] Mısalı, 120 v kernewli 1000 vA júkti 240 voltli quwatqa maslastıratuǵın avtotransformatorning ekvivalenti dárejesi keminde: 1000 vA (240 v - 120 v) / 240 v = 500 vA. Usınıń menen birge, haqıyqıy baha (plyonkada kórsetilgen) keminde 1000 vA bolıwı kerek.

Shama menen 3: 1 den aspaytuǵın kernew qatnası ushın avtotransformator birdey dárejedegi ajıratıwshı (eki orawlı ) transformatorǵa qaraǵanda arzanlaw, kiyim-kensheklew, kishilew hám natiyjelilew.[3] Úlken úsh fazalı avtotransformatorlar elektr energiyasın bólistiriw sistemalarında, mısalı, 220 kv hám 33 kv elektr uzatıw tarmaqların yamasa basqa joqarı kernew dárejelerin bir-birine jalǵaw ushın isletiledi.[iqtibos kerek]

Ózgeriwshen avtotransformator
Ózgeriwshen avtotransformator. Tiykarǵı maqala : Avtotransformator § ózgeriwshen avtotransformatorlar. Avtotransformatorning sarı sarılarınıń bir bólegin ashıw hám sırǵalatuǵın uglerod arqalı ekilemshi jalǵanıw sabınlaǵısh, turaqlı ózgeriwshen búklem qatnası bolǵan avtotransformatorni alıw múmkin, bul júdá kishi basqıshlarda keń Voltajni sazlaw imkaniyatın beredi.

Induksion regulyator

Tiykarǵı maqala : Induksion regulyator
İndüksiyon regulyatorı dizayni boyınsha jara -rotorga uqsaydı asenkron motor biraq bul tiykarınan transformator bolıp, onıń shıǵıw kernewi onıń ekilemshisin baslanǵısh - yaǵnıy rotorning múyeshtegi jaǵdayına qaray aylantırıp ózgeredi. Bunı a retinde kóriw múmkin quwat transformatorı ekspluataciya aylanatuǵın magnit maydanları. Induksion regulyatordıń tiykarǵı abzallıǵı sonda, olar variaklardan ayrıqsha bolıp esaplanıw, olar 5 kvA den joqarı transformatorlar ushın ámeliy bolıp tabıladı. Sonday etip, bunday regulyatorlar joqarı voltli laboratoriyalarda keń qollanılıwın tabadılar.[4]
Polifaza transformatorı
Demontaj qılınıp atırǵan joqarı voltli transformator. Polifaza transformatorınıń kesilgen kórinisi. Ushın polifaza sistemaları, bir neshe fazalı transformatorlardan paydalanıw múmkin yamasa barlıq fazalardı bir kóp fazalı transformatorǵa jalǵaw múmkin. Úsh fazalı transformator ushın ush tiykarǵı sarı bir-birine jalǵanadı hám ush ekinshi sarı bir-birine jalǵanadı.[5] Jalǵanıwdıń mısalı - vay-delta, delta-vye, delta-delta hám vay-vay. A vektor toparı sarılardıń konfiguratsiyasini hám ózgerisler múyeshi olardıń arasındaǵı parq. Eger sarı erga jalǵanǵan bolsa (tıyanaqlı ), erga jalǵanıw noqatı ádetde wye sargının oraylıq noqatı bolıp tabıladı. Eger ekilemshi delta oraw bolsa, er bir oraw daǵı oraylıq kranga jalǵanıwı múmkin (bálent ayaq deltasi) yamasa bir faza tapraklanmış bolıwı múmkin (múyeshtegi topıraqlı delta). Arnawlı maqsetli polifaza transformatorı bul zigzag transformatorı. Altınan kem yamasa kemrek sarılardı hám hár qıylı kran baylanısların óz ishine alıwı múmkin bolǵan kóplegen konfiguratsiyalar bar.

Úsh fazalı transformatorlar 380 kv / 110 kv hám 110 kv / 20 kv

Tapraklama transformatorı
Tiykarǵı maqala : Tapraklama transformatorı
Tapraklama yamasa tapraklama transformatorları ush sım (delta) bolsın polifaza sisteması jetkizip beriw neytral aǵımǵa qaytıw jolin usınıw arqalı fazanı neytral júklerge maslastıradı. Tapraklama transformatorları, ádetde, zigzag oraw konfiguratsiyasiga iye bolǵan bir sarg'ish transformatordı óz ishine aladı, lekin vye-delta izolyatsiyalangan oraw transformatorı jalǵanıwı menen de jaratılıwı múmkin.
Faza ózgeriwshen transformator
Tiykarǵı maqala : Quadrature boosterBul kirisiw hám shıǵıw ortasındaǵı ózgerisler munasábetin sazlaw ushın dúzilisi múmkin bolǵan arnawlı transformator túri. Bul an aǵıs kúshin beredi elektr tarmaǵı qadaǵalaw etiliwi kerek, mısalı. quwattı basqarıw ushın qısqa (lekin hádden tıs júklengen) siltemedan uzaǵıraq jolǵa, artıqsha sıyımlılıqǵa iye.
Ózgeriwshen chastotalı transformator
Tiykarǵı maqala : Ózgeriwshen chastotalı transformator. A ózgeriwshen chastotalı transformator - bul kirisiw hám shıǵıw sarıları arasındaǵı fazalıq munasábetlerdi bir yarımın aylantırıp turaqlı túrde sazlaw imkaniyatın beretuǵın qánigelesken úsh fazalı quwat transformatorı bolıp tabıladı. Olar óz-ara baylanısıw ushın isletiledi elektr tarmaqları birdey nominal chastota menen, lekin sinxron fazalardı muwapıqlashtirmasdan.
Nızamǵa qarsı yamasa aljasqan maydan transformatorı
Nızamǵa qarsı transformator. Nızamǵa qarsı transformator, sonıń menen birge, aljasqan maydan transformatorı dep da ataladı, bul talay joqarı qashqınshınıń induktivligi basqa transformatorlarǵa qaraǵanda, geyde magnit bypass yamasa tiykarǵı hám ekinshi dárejeli arasındaǵı yadroda shunt menen kúshayadi, bul bolsa geyde ornatılǵan vint menen ornatıladı. Bul transformatordı ayriqsha aǵıs sheklewi menen támiyinleydi, sebebi onıń tiykarǵı hám ekilemshi sarıları arasındaǵı bosanqı birikpe. Bunday halda, usınday boladi qısqa tutasuvli indüktans tiykarınan ámeldegi sheklewshi parametr retinde isleydi. Shıǵıw hám kirisiw aǵısları hár qanday júk sharayatında termal artıqsha júkleniwdi aldın alıw ushın etarlicha tómen - hátte ekilemshi qısqa sonda da paydalanadı. Nızamǵa qarsı transformatorlar ushın isletiledi boshq dáregi hám joqarı voltli deşarj lampalar (neon shıralar hám suwıq katodli lyuminestsent lampalar, olar 7, 5 kv AC ga jalǵanǵan ). Keyinirek ol kernew transformatorı retinde de, a retinde de isleydi magnit balastransformator Basqa programmalar qısqa tutasuvga iye artıqsha tómen kernew oyınshıqlar ushın transformatorlar yamasa qapı gúńgirtog'i ornatıwlar.