1. Turizmga xorijiy mamlakatlar tomonidan berilgan ta’riflar

(mln. kishi)

Asosiy turistik yo’nalishlar	1990	1995	2000	2005	2010	2015	2016
Butun dunyo bo’yicha	435	526	674	809	953	1, 189	1, 235
Yevropa	261, 5	303, 5	386, 6	453, 2	489, 0	603, 7	616, 2
Osiyo va Tinch okeani mintaqasi	55, 9	82, 1	110, 4	154, 1	208, 1	284, 0	308, 4
Amerika min- taqasi	92, 8	108, 9	128, 2	133, 3	150, 1	192, 7	199, 3
Afrika	14, 8	18, 7	26, 2	34, 8	50, 4	53, 4	57, 8
Yaqin Sharq	9, 6	12, 7	22, 4	33, 7	55, 4	55, 6	53, 6

Manba: Butunjahon turizm tashkiloti (UNWTO). ―Turizmda muhim voqealar‖, 2017.

2.1-rasm. Xalqaro turistlar tashrifining 2016-yildagi dunyo qit’alaridagi salmog’i (%)⁴
Yevropada 2016-yilda xalqaro turizmning o’sishi 616 million turistni tashkil etdi.
2.3-jadval
Yevropa mamlakatlari bo’yicha xalqaro turistlarning tashrifi

(2016-yil)

Asosiy turistik yo’nalishlar	Kiruvchi turistlarning umumiy soni (ming kishi)	Ulushi (%)	Kiruvchi turistlardan olingan daromad (mln, dollar)	Ulushi (%)
Yevropa	616, 190	100, 0	447, 309	100, 0
Avstriya	28, 121	4, 6	19, 300	4, 3
Belgiya	7, 479	1, 2	11, 839	2, 6
Bolgariya	8, 252	1, 3	3, 634	0, 8
Finlandiya	2, 789	0, 5	2, 717	0, 6
Chexiya	12, 090	2, 0	6, 309	1, 4
Fransiya	82, 600	13, 4	42, 481	9, 5
Germaniya	35, 579	5, 8	37, 433	8, 4
Gretsiya	24, 799	4, 0	14, 618	3, 3
Serbiya	1, 281	0, 2	1, 151	0, 3
Irlandiya	-	-	5, 186	1, 2
Italiya	52, 372	8, 5	40, 246	9, 0
Niderlandiya	15, 828	2, 6	14, 054	3, 1
Norvegiya	-	-	5, 205	1, 2
Polsha	17, 463	2, 8	10, 977	2, 5
Portugaliya	11, 423	1, 9	14, 036	3, 1
Rossiya	24, 551	4, 0	7, 788	1, 7
Ispaniya	75, 563	12, 3	60, 346	13, 5
Shveytsariya	10, 402	1, 7	15, 937	3, 6
Turkiya	-	-	18, 743	4, 2
Ukraina	13, 333	2, 2	1, 078	0, 2
Buyuk Britaniya	35, 814	5, 8	39, 615	8, 9

Manba: Butunjahon turizm tashkiloti (UNWTO). ―Turizmda muhim voqealar‖, 2017.
Fransiya hozirgi kunda Yevropada eng ko’p turistlar kelibketuvchi mamlakat bo’lib hisoblanadi. 2016-yilda Fransiyaga tashrif buyurgan turistlarning umumiy soni 82,6 mln. kishidan ortiq bo’ldi. Eng ko’p kelib-ketuvchi turistlar Germaniya, Buyuk Britaniya, Belgiya, Lyuksemburg mamlakatlarining fuqarolaridir. Fransiyaga kelib-ketuvchi turistlarni jalb etuvchi asosiy turistik resurslar mamlakatning xilma-xil, boy tabiiy, tarixiy resurslaridir.
2016-yilda Osiyo va Tinch okeani mintaqasida xalqaro turistlar soni (+5%) o’sib, 308,4 millionga yetdi hamda 2015-yilga nisbatan
24 million kishiga oshdi. Ammo hududlar bo’yicha o’sish turlicha raqamlarni aks etadi. Masalan, Okeaniyada (+7%) va Janubi-sharqiy Osiyoda (+ 5%) o’sish darajasi qayd etilgan bo’lsa, Janubiy Osiyo va Shimoli-sharqiy Osiyoda esa 4% ga ortdi.
Umuman olganda, Osiyo va Tinch okeani mintaqasi o’zining takrorlanmas rekratsiya resurslari va tabiat manzaralari bilangina emas, balki yuqori darajadagi servis xizmati bilan ham alohida ajralib turadi. Mintaqada turizmga sarflanadigan xarajatlar miqdori Yevropa va Amerikaga nisbatan ancha kamligi bilan belgilanadi. Xalqaro turistlar soni mintaqada 1970-yilga nisbatan 17 barobarga, turizm sohasidan keladigan daromadlar esa 75 barobarga ko’payganligi bilan ifodalanadi.
2.4-jadval

Osiyo mamlakatlari bo’yicha xalqaro turistlarning tashrifi (2016-yil)

Asosiy turistik yo’nalishlar	Kiruvchi turistlarning umumiy soni (ming kishi)	Ulushi (%)	Kiruvchi turistlardan olingan daromad (mln. dollar)	Ulushi (%)
Osiyo va Tinch okeani mintaqasi	308, 409	100, 0	366, 687	100, 0
Avstraliya	8, 263	2, 7	32, 423	8, 8
Kambodja	5, 012	1, 6	3, 207	0, 9
Xitoy	59, 270	19, 2	44, 432	12, 1
Guam	1, 535	0, 5	-	-

2.4-jadvalning davomi

Gonkong (Xitoy)	26, 553	8, 6	32, 860	9, 0
Hindiston	14, 569	4, 7	22, 427	6, 1
Indoneziya	-	-	11, 349	3, 1
Eron	4, 942	1, 6	-	-
Yaponiya	24, 039	7, 8	30, 678	8, 4
Koreya Respublikasi	17, 242	5, 6	17, 210	4, 7
Laos Xalq Demokratik Respublikasi	3, 315	1, 1	540	0, 1
Makao (Xitoy)	15, 704	5, 1	29, 881	8, 1
Malayziya	26, 757	8, 7	18, 074	4, 9
Yangi Zelandiya	3, 370	1, 1	9, 638	2, 6
Filippin	5, 967	1, 9	5, 139	1, 4
Singapur	12, 913	4, 2	18, 386	5, 0
Tayvan (Xitoy)	10, 690	3, 5	13, 383	3, 6
Tailand	32, 588	10, 6	49, 871	13, 6
Vyetnam	10, 013	3, 2	8, 250	2, 2

Manba: Butunjahon turizm tashkiloti (UNWTO). ―Turizmda muhim voqealar‖, 2017.

Shuni qayd qilish zarurki, Osiyo va Tinch okeani mintaqasi, Amerikadagidek turistlar kelishi bo’yicha asosan bir submintaqada o’rnashgan. Ammo turistlar kelishi darajasi ancha past bo’lib, ularning tarqalishi Sharqiy, Janubi-sharqiy Osiyo va Okeaniya hududlarida bir tekisda tarqalgan.
Osiyo va Tinch okeani mintaqasida asosiy turistlar oqimi Sharqiy Osiyo, ya’ni Yaponiya, Janubiy Koreya va Xitoy (3/5 qismi) mamlakatlariga to’g’ri keladi. Ikkinchi o’rinni esa Janubiysharqiy Osiyo (1/3) mamlakatlari egallaydi. Avstraliya va Okeaniya hududlariga qariyb 10 % kiruvchi turistlar soni to’g’ri keladi.
Hozirgi kunda Tinch okeani mintaqasi xalqaro turizm bozorida Xitoy Xalq Respublikasi (XXR) alohida o’rinni egallaydi. Uning ulushiga butun mintaqaga kiruvchi turistlarning 1/3 qismi, Syangan (Gonkong) va Tayvanni birgalikda qo’shib hisoblaganda esa 50 %i to’g’ri kelmoqda.
Amerika qit’asining xalqaro turizmda tutgan salmog’i 16,1 % ni tashkil etadi. 2016-yilda Amerikaga xalqaro turizmda kelganlar soni 2015-yilga nisbatan 6 millionga oshdi (+5%) va 199,3 million turistni tashkil etdi. Ushbu natijalar 2015-yildagi yaxshi natijalarni takrorladi. AQSH dollari qadrining ko’tarilishi Amerika Qo’shma Shtatlari aholisining yanada faol turizm bilan shug’ullanishiga zamin yaratdi. Asosiy turistik yo’nalishlar Karib dengizi havzasi va Markaziy Amerika davlatlariga to’g’ri keldi (bu hududlarda +7% o’sish kuzatildi). Janubiy Amerika va Shimoliy Amerika (+4%) da ham o’sish kuzatildi.
So’nggi yillarda Amerikaning Karib havzasi, Markaziy Amerika va asosan Janubiy Amerika turizmining mavqeyi tobora ko’tarilib bormoqda. Janubiy Amerika xalqaro turistlarning tashrifi bilan alohida ajralib turadi. Chunki ushbu mintaqa o’zining xilmaxil, takrorlanmas tabiiy resurslari, tarixiy yodgorliklari, madaniyati, etnik turmush tarzi bilan ajralib turadi.
2.5-jadval