1. Yerdagi organizmlarning xilma-xilligi. Dunyoning flora va faunasi. Tirik organizmlarning tarqalishi iqlim sharoiti, tuproq tuzilishi va boshqa omillar bilan belgilanadi

1.Yerdagi organizmlarning xilma-xilligi. Dunyoning flora va faunasi.Tirik organizmlarning tarqalishi iqlim sharoiti, tuproq tuzilishi va boshqa omillar bilan belgilanadi. Boshqa tomondan, organizmlarning o'zlari atrof-muhitni o'zgartirishi va iqlimga ta'sir qilishi mumkin. Tirik organizmlarning eng yuqori kontsentratsiyasi quruqlik yuzasiga, okeanning sayoz qismiga xosdir.Tirik organizmlar bir-biri bilan va Yerning boshqa qobiqlari bilan chambarchas ta'sir o'tkazadi va shuning uchun mavjud. Tirik organizmlar hatto stratosferada va yer qobig'ining chuqur qismlarida ham yashaydi. Nam ekvatorial o'rmonlarning eng boy flora va faunasi. Bu o'rmonlarda issiqlik, namlik va oziq-ovqat ko'p.O'simlik va hayvonot dunyosining asosiy farqi shundaki, flora mintaqaning yoki ma'lum bir davrning o'simlik hayoti haqida gapiradi, hayvonot dunyosi esa mintaqaning yoki ma'lum bir davrning yovvoyi hayotini anglatadi.Er butun koinotdagi hayotni qo'llab-quvvatlaydigan yagona sayyoradir. Aslida, bu millionlab hayot shakllarining uyidir. Dunyoda o'simlik va yovvoyi tabiatning xilma-xilligi bioxilma-xillik deb nomlanadi. Qaerga borsak ham turli xil o'simliklar, gullar, qushlar, hasharotlar, hayvonlar va boshqa mikroorganizmlarni uchratamiz.Ehtimol siz ushbu mintaqada joylashgan ba'zi o'simliklar va hayvonlarni, ya'ni ularni erning boshqa joylarida ko'rish mumkin emasligini payqadingiz. Ushbu o'simliklar va hayvonlar o'sha hududning o'simlik va hayvonot dunyosi sifatida tanilgan. Ushbu maqola flora va fauna tushunchasini tushunishda sizga yordam berishi mumkin.
2..Landshaftlarni muxofaza kilish. Tabiat komponentlari-tog' jinslari, suv, havo, tuproq; o’simlik va hayvonlar o'ziga xos xususiyatlari bilan rivojlansa ham o'zaro uzviy bog'langan.Ular o'rtasida to'xtovsiz modda almashinuvi amalga oshadi va natijada tabiiy-hududiy komplekslar-landshaftlar hosil bo'ladi. Cho'l o'rmon, dasht, to'qay va boshqa landshaftlarni ajratish mumkin. O'zaro ichki aloqalari va birligiga ko’ra boshqa joylardan farq qiluvchi, tabiiy chegaralarga ega bo’lgan hududiy komplekslarga landshaftlar, deyiladi. Insonlar malum bir landshaftda yashaydilar va uni o'z ehtiyojlariga moslab o'zgartiradilar. Insonning ta'siri landshaftning imkoniyatlaridan oshib ketsa, undagi muvozanat buziladi. Natijada landshaft butunlay o^zgarishi hatto yo'q bo'lib ketishi mumkin. Landshaftdagi cfzgarishlar o'z navbatida insonlarga ham kuchli ta'sir ko’rsatadi. Shuning uchun tabiatni muhofaza qilishning asl mohiyati va maqsadiga ko'ra landshaftlarni muhofaza qilishdir. Hozirgi vaqtda yer yuzida inson ta'siriga uchramagan tabiiy lan-dshaftlar kam qoldi. Inson ta'sirida o'zgartirilgan landshaftlar antropogen landshaftlar, deyiladi. Antropogen landshaftlar bajaradigan funksiyalari (qishloq xo'jaligi landshaftlari, sanoat landshaftlari, shahar landshaftlari va boshqalar) va o'zgarish xarakteriga (kam o'zgartirilgan, kuchli o'zgartirilgan) ko'ra farqlanadi. Yer yuzidagi landshaftlarning 60% idan ortiqrogM antropogen landshaftlarga kiradi. Inson tomonidan ilmiy asosda o'zgartirilgan, tartibga solib turiladigan, eng yaxshi yashash sharoitlari va iqtisodiy samaradorlikni ta'minlaydigan madaniy landshaftlar ham mavjud. Landshaftlarni muhofaza qilish deganda ulardagi o'ziga xos muvozanat holatini saqlash tushuniladi. Landshaftlarni muhofaza qilishning turli shakllari mavjutdir: a)landshaftlarni to'la muhofaza qilish.b) landshaftlarning tabiiy qiyofasini saqlagan holda ayrim tabiat ob'ektlarining muhofazasi; v) qulay antropogen landshaftlarni yaratish va boshqalar.
3.Qizilqum tabiiy geografik okrugi. Iqlimi, suvlari, tuproqlari, o‘simliklari va hayvonot dunyosi. Qizilqum okrugi, asosan, Amudaryo bilan Sirdaryo orasida joylashgan. Lekin Qizilqum tabiiy geografik okrugiga Qizilqum cho‘lining O‘zbekiston hududida joylashgan qismi kiradi. Qizilqum okrugi shimoli g‘arbda Quyi Amudaryo okrugi bilan, janubi sharqda Zarafshon okrugi bilan, sharqda Mirzacho‘l okrugi bilan chegaralanadi. Okrugning janubi g‘arbi Turkmaniston, shimoli sharqi Qozog‘iston bilan bo‘lgan davlat chegarasiga to‘g‘ri keladi.Qizilqum iqlimi kontinental bo‘lib, qishi sovuq, yozi issiq, quruq, serquyoshdir.Qizilqumning shimoliy qismi ochiq bo‘lganligi tufayli Arktika va Sibir sovuq va quruq havo massasi tez-tez ta’sir etib turadi. Natijada, qishda okrug sovib ketib, izg‘irinli sovuqlar vujudga keladi. O‘sha vaqtlarda harorat –31 –35°C gacha pasayadi. Lekin g‘arbdan esuvchi nisbatan iliq va nam havo massasining kirib kelishi natijasida harorat ko‘tarilib, yog‘in yog‘adi.Qizilqumda 600 dan ortiq o‘simlik turlari mavjud. Ular ichida keng tarqalganlari bahorda o‘suvchi efemer va efemeroidlar — rang, qo‘ng‘irbosh, yaltirbosh, lola, boychechak, chuchmoma, kavrak. Yozning boshlanishi bilan ular sarg‘ayib qoladi, qurg‘oqchilik va sho‘rxok yerlarga moslashgan o‘simliklar esa o‘saveradi.
4.Orol tabiiy geografik okrugi Turon tekisligining markaziy qismida, Ustyurt okrugi bilan Qizilqum okrugi orasida joylashgan. U shimolda Qozog‘iston bilan, janubi sharqda Qizilqum, janubda Quyi Amudaryo, g‘arbda Ustyurt okruglari bilan chegaralanadi.Tabiiy geografik o‘rganilish va paydo bo‘lish tarixi. Orol va Orolbo‘yi haqidagi dastlabki ma’lumotlarni miloddan avvalgi II asrda yashagan geograf Klavdiy Ptolemey yozib qoldirgan. U tuzgan „Dunyo xaritasi"da hozirgi Orol dengizi o‘rnida „Oks" ko‘li tasvirlangan. IX asrda yashagan arab olimi Ibn Xurdodbex Amu-Sirdaryo „Kurdor" ko‘liga quyilgan desa, X asrda yashagan Al-Mas’udiy hozirgi Orol ko‘lini „Jurjoniya", Beruniy esa „Xorazm" ko‘li deb atagan. Fransuz geografi Delil 1723-yili tuzgan xaritasida Orol botig‘ida joylashgan suv havzasini birinchi marta „Orol" deb nomlagan.Orol dengizining tubi tektonik harakatlar ta’sirida cho‘kishi natijasida paydo bo‘lgan. Orol cho‘kmasining ilk Amudaryo va Sirdaryo suvi bilan to‘lishi eramizdan avvalgi 1-ming yillikning birinchi yarmida ro‘y bergan. So‘ngra tabiiy omillar ta’sirida (Amudaryo va Sirdaryo suvining ko‘payib, ozayib turishi ta’sirida) Orol dengizi suv sathi goh pasayib, goh ko‘tarilib turgan. So‘nggi 200 yil (1961-yilga qadar) ichida Orol dengizining suv sathi uch marta ko‘tarilib, ikki marta pasaygan.

5.Сhо’l mintaqasi hayvоnlari va ularning mоslashuvi. Bu ikkita asosiy moslashuv cho'l hayvonlari Suv etishmasligi va haroratning haddan tashqari o'zgarishi bilan qanday kurashish kerak. Ko'pchilik cho'l hayvonlari issiqdan qoching sahro iloji boricha undan uzoqroq turish orqali. Bular Hayvonlar issiq kunlarda o'z chuqurlarida qolib, kechalari ovqatlanish uchun paydo bo'ladi.Quyidagi moslashuvlar imkon beradi o'simliklar ichida omon qolish issiq Cho'l muhiti: musluklar ildizlariga qaraganda ancha uzunroq va kattaroqdir O'simlik yuzasida ko'rinadigan. Tikanlar - ba'zilari o'simliklar barglar o'rniga tikanlar bor, masalan, kaktuslar. Tikanlar barglarga qaraganda kamroq suv yo'qotadi, shuning uchun a issiq iqlim.Cho'lda qanday o'simliklar yashaydi? Cho'l o'simliklarini uchta asosiy toifaga ajratish mumkin: Cacti va sukkulentlar, yovvoyi gullar va daraxtlar, butalar va o'tlar.