1. Yevropa rivojlangan davlatlari pensiya ta`minoti tizimi,modellari va rivojlanish tarixi

2021 – yilda olib borilgan islohotlar:
2028 yilgacha pensiya yoshini erkaklar uchun 65 yoshga, ayollar uchun 60 yoshga bosqichma-bosqich oshirish nazarda tutilmoqda. 2021 yilda pensionerlar yangi pensiya yoshidan 1,5 yil oldin tayinlanadi: ayollar uchun 56,5, erkaklar uchun 61,5.
1965-yilda tugʻilgan ayollar va 1960-yilda tugʻilgan erkaklar pensiya taʼminoti 2021-yilning ikkinchi yarmi va 2022-yilning birinchi yarmida tugʻilgan kunning qaysi yarmiga toʻgʻri kelishiga qarab belgilanadi. Bu yil avvalgi pensiya yoshiga yetganlar 2024-yilda yoshga doir pensiya oladi.
2021-yilda Shimoliy rezidentlar nafaqaga chiqishda davom etishadi. Umumiy pensiya yoshidan 5 yil oldin, lekin o'tish davri bilan. Erta pensiyaga chiqish uchun minimal shimoliy ish staji o'zgarmadi va hali ham Uzoq Shimolda 15 kalendar yil va tenglashtirilgan hududlarda 20 kalendar yil. Umumiy sug'urta muddatiga qo'yiladigan talablar ham saqlanib qolgan va ayollar uchun 20 yil va erkaklar uchun 25 yilni tashkil etadi.
Avvalgidek, pensiya olish uchun eng kam pensiya koeffitsientlari va ish staji ishlab chiqilishi kerak. 2021 yil oxirigacha ular 12 yil va 21 koeffitsient. Bir yillik mehnat faoliyati uchun bir yillik tajriba va 10 tagacha koeffitsientlar hisobga olinad.


3.O`zbekiston pensiya ta`minoti tizimini boshqa yevropa rivojlangan mamlakatlari xorij tajribasi asosida takomillashtirish masalalari
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan kuchli ijtimoiy himoya kontseptsiyasi aholi turmush farovonligini oshirish, kam ta’minlangan oilalar, nogironligi bo‘lgan shaxslar, yolg‘iz keksalar hamda ijtimoiy himoyaga muhtoj boshqa aholi qatlamlariga moddiy va ma’naviy yordam qo‘lini cho‘zishda o‘z aksini topmoqda. O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha Harakatlar strategiyasida ham ushbu sohada bajarilish lozim bo‘lgan muhim vazifalar belgilangan. Har kim qariganda, mehnat layoqatini yo‘qotganda, shuningdek, boquvchisidan mahrum bo‘lganda va qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda ijtimoiy ta’minot olish huquqiga ega ekanligi Konstitutsiyamizning 39-moddasida ko‘rsatib o‘tilgan.¹⁴ O‘zbekiston Respublikasida pensiya tizimidagi islohotlarni olib borishda bu boradagi xorijiy tajribani har tomonlama o‘rganish, jahon mamlakatlarida aholining ijtimoiy himoyasiga xizmat qiladigan, keksaygan paytida fuqarolarga munosib turmush sharoitlarini ta’minlaydigan, shu bilan birga, bozor sharoitlariga mos bo‘lgan, fuqarolarning o‘z farovonligini ta’minlashdagi mas’uliyatini oshirishga xizmat qiladigan mukammal pensiya ta’minoti tizimini shakllantirish va uning iqtisodiy-moliyaviy asoslarini mustahkamlash masalalari islohotlarning diqqat markazidagi dolzarb masalalari qatorida turibdi.
O‘zbekiston Respublikasida shakllangan pensiya ta’minoti tizimi mamlakatimiz fuqarolarining ijtimoiy ta’minot bo‘yicha huquq va manfaatlarini har tomonlama inobatga olgan holda shakllantirilgan. Pensiya va nafaqalar maksimal darajada fuqarolarning ijtimoiy himoyasiga yo‘naltirilganligi bilan xarakterlanadi.¹⁵ Pensiya tizimining o‘rta va uzoq istiqboldagi maqsadi pensionerlarning asosiy ijtimoiy huquqlarini amalga oshirish uchun shart-sharoit yaratishdir. Fuqarolar pensiyaga chiqqanidan so‘ng o‘zini himoyalangan his qilishi uchun pensiyaning eng kam miqdorini, yosh bo‘yicha va nogironlik pensiyalarini oshirish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Ushbu vazifalarni amalga oshirish bilan bog‘liq mauammolar shundaki, 2030-yilga borib mamlakatimizda pensionerlar soni ikki baravar ko‘payadi.¹⁶