1. Yorug’likning asosiy tavsiflari va o`lchov birliklari

3. Tabiiy yoritilganlikni me`yorlash va hisoblash usullari.
Ishlab chiqarishda yoritilganlikni to`g’ri tanlash uchun zarur qo`llanma sifatida me`yoriy hujjatlardan SNiP II-4-79 va GOST 12.1.046-85 xizmat qiladi.
Ish o`rinlarida yorug’likni me`yorlashning asosiy maqsadi inson sog’lig’ini himoya qilish va tavakkalchilik asosida qilinajak sarf harajatni oldini olishdan iborat hisoblanadi.
Tabiiy yorug’likni vaqtga nisbatan doimiy o`zgaruvchanligi sababli, uni sifati va miqdorini o`lchash va nazorat qilib turish maqsadida maxsus ko`rsatkich, o`lchov mezoni sifatida qabul qilingan. Bu ko`rsatkich tabiiy yoritilganlik koeffitsienti deb ataladi va u bino ichidagi yorug’lik miqdorini (E_i) uning tashqarisidagi miqdori (E_t) ga nisbatini foiz hisobida olingan miqdoriga aytiladi va quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.

e_mH E_i / E_t × 100 %

Tabiiy yorug’lik ko`rsatkichi me`yorini tanlash ish joyidagi bajariladigan ishning va binoning turiga, yoritish tizimining hiliga qarab quyidagi formula yordamida aniqlanadi.

e_m H e_m ^sh × m × S

Bu erda, e_m ^sh – tabiiy yorug’lik koeffitsienti SNiP II-4-79 jadvalidan olinadi; m – yorug’lik iqlimini ko`rsatuvchi koeff shu me`yorda jadvaldan (m H
0,8 – 1,2);
S – iqlimning quyosh koeff jadvalda (0,65 – 1,0).
Tabiiy yoritilganlikni me`yorlashda, bino shiftdan yoritilsa, yoritilganlikni o`rtacha miqdori qiymatida me`yorlanadi, agar deraza orqali yoritilsa, unda deraza qarshisidan 1,0 m. masofada turgan nuqta uchun yoritilganlikni eng kam qiymati me`yorlanadi.

7-rasm. Tabiiy yoritilganlikni binoning derazalarning o`rnatilishiga bog’liqlik koeffitsientining chizmasi: a- bir yon tomondan; б - ikki yon tomondan; в – yuqoridan;
г – aralash yoritilganlik (yon tomondan va yuqoridan).
Tabiiy yoritilganlikni hisoblash uchun me`yor talabiga javob beradigan oynalarning sathi quyidagicha aniqlanadi.
1. Derazadan yoritish uchun: