1. ЎЗбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

―Ўқувчиларнинг қобилиятлари ва касбга лаѐқатлилигини аниқлаш учун 
қуйидаги ўзига хос хусусиятларни эътиборга олиш зарур‖: 
1. Ўқувчиларнинг бу фазилатлари ўқитувчилар, ота-оналар ҳамда ўртоқлари 
томонидан тахлил қилиниши;
2. Соҳага лаѐқатлилигини, касбга оид, ниятларини аниқлаш; 
3. Ўқувчининг қобилиятини ўзининг ўқитувчиларнинг , ота-оналар, 
ўртоқларининг фикрларини таққослаш, уйғунлигини тахлил қилиш. 
Савол: ―Қандай фазилатларига қараб, сиз ўқувчининг қобилияти, лаѐқати‖ 
ҳақида фикр юритасиз? (жавобни мисоллар билан изоҳлаб беринг).

---

102 
Ўқувчиларни узоқ ўрганиши натижасида уларнинг хар бирига тавсиянома 
тузилади. Бундай тавсиянома хар бир ўқувчига у ѐки бу касбни танлаши 
лозимлиги тўғрисида таклиф берилади.касбга лаѐқатлиликни танлаш махсус 
комиссия томонидан амалга оширилади. бу комиссияда ўқитувчилар, 
психологлар, ишлаб чиқариш мутахассислари, социологлар ҳамда шифокорлар 
киради. Улар хар бир ўқувчига қайси касбни танлаши лозимлигини айтишади 
ва сабабини ҳам асослаб беришади. Масалан: холерек темпераментли ўқувчи 
яхши андоза ясовчи уста чилангар бўлолмайди, чунки унга микроннинг ўндан 
бир улушигача аниқликка эришса, бориб узоқ вақт ўлчов асбобларини ишлаш 
қийинлик қилади. Мелонхолик ўқувчи тез жавоб беришни талаб қиладиган 
машиналарни бошқаришни мувоффақиятли эгаллабололмайди. Сезги 
органларида бирон бир нуқсони бўлган ўқувчиларга бу касбларни тавсия 
қилиб бўлмайди. Масалан, баъзи ранг-тусларни фарқ қилаолмайдиган
(далатоник)ўқувчини ҳар қандай транспорт турини бошқаришга қўйиб 
бўлмайди. Кўришда камчилиги бўлган ўқувчиларни металлург касбини 
танлаши мумкин эмас. 
Умумий ўрта таълим тизимида ўқувчиларни касб-ҳунарга йўналтириш 
ишлари самарадорлиги кўп жиҳатдан ўқитувчилар томонидан мос равишда 
метод ва технологияларни тўғри танлаши ва қўллай олиши билан белгиланади. 
Касбга йўналтириш ишига комплекс ѐндошиш ўқувчиларни ҳар томонлама 
ўрганишни, ўқувчилар билан ишлашнинг оптимал метод ва шаклларини 
аниқлашни тақозо этади. 
Ўқувчиларни касб-ҳунарга йўналтириш жараѐнининг қуйидаги 
босқичларини асос сифатида қабул қилиш мумкин: