10 -tema. Menejmentte ekonomikalıq mápler teoriyası. Mulkni basqarıw quralları.(2-Saat)

10.3. Basqariw informatsiyalarinin’ klassifikatsiyalaniwi (tu’rleniwi)
Basqariw iformatsiyalari ju’da’ tu’rli-tu’rde bolg‘anlig‘i sebepli bul basqariw qararlarin islep shig‘iw ushin za’ru’rli ha’m jeterli informatsiyani tan’lap aliw bir qansha qiyin. Barliq informatsiyalardin’ o’zine ta’n belgilerine qarap tu’rlerge ha’m toparlarg‘a ajiratiw, yag‘niy klassifikatsiya etiw yamasa tu’rlerge bo’liw, bul qiyinshiliqti sheshiw yamasa azda bolsada jen’illetiwge belgili da’rejede ja’rdem beredi. Klassifikatsiyalawda informatsiyaliq sistema har ta’repleme a’piwaylasadi, sonday-aq, oni toplaw, jetkerip beriw ha’m tu’rlerge ajiratiw a’piwaylasadi, onin’ na’tiyjesinde basshi kadrlar informatsiya menen toliq ta’miyinlenedi.

Информациялық системалар тизими










Áпиўайы система

Qурамалы система тизим


14-sizilma. Informatsiyalar sistemasi
O’ndiris barliq waqitta rawajlaniwda bolg‘anlig‘i sebebpli informatsiya tu’rleri, sani ha’m kolemide ko’beyip baraberedi. Sol sebepli joqarida keltirilgen klassifikatsiyani toliq dep bolmaydi. Barliq basqariw waziypalarin kompleksli sheshiw ushin informatsiyalar ha’r bir basqariw obektinin’ o’zine ta’n qa’siyetlerin esapqa alip aniq turlenedi.
A’piwayi sistema. Informatsiya payda bolg‘an orinda tutiniw ornina keltiriledi. Bunday informatsiya telefon arqali yamasa signallar quralinda kelip tu’siwi mu’mkin. Bul tu’rdegi informatsiyaliq sistema to’mengi basqariw basqishina tuwri keledi. Jumis orninan ustaga berilgen informatsiya bug‘an misal boladi. Bunday informatsiyag‘a derlik islew berilmeydi.
Quramali sistema. Bul sistema o’ndiris ha’m basqariw quraminin’ quramalilig‘i menen baylanisli. Bul jerde da’stlepki informatsiya ju’zege keledi. Islew beriwde esaplaw texnikasinan ken’ paydalaniladi. Quramali informatsiyaliq sistemanin’ ha’r turli da’rejede mexanizatsiyalastiriw tu’rleri tomendegilerden ibarat:
Informatsiyalarni toliq o’zlestiriw da’wiri. Bunda informatsiya a’piwayi mexanizmlerden paydalanilg‘an tu’rde tolig‘i menen qayta islenedi.
Aralas informatsiyaliq sistema. Bunda informatsiyani mexanizatsiyalastirg‘an ha’m avtomatlastirilg‘an qurilmalari ja’rdeminde o’zgartiriwlerge erisiledi. Bul sistema avtomatlastirilg‘an qadag‘alawdi ta’miyinleydi, geyde ka’rxananin’ o’ndirislik xizmeti u’stinen a’piwayi basqariw protsessin a’melge asiradi.
Informatsiyaliq-mag‘liwmatli sistema. Bunda ko’z benen orinlanatug‘in qadag‘alaw ushin geypara mag‘liwmatlardi beriw menen sheklenedi.
Bahlawshi informatsiyaliq sistema. Bul sistema avtomatlastirilg‘an qadag‘alaw ha’m basqariwdi ta’miyinleydi. Keyingi eki sistema tiykarinan texnologiyaliq protsessler haqqindag‘i informatsiyalardi qayta islew ushin qollaniladi.
Informatsiyalar sistemasi-bul quramali sistema bolip, o’zinin’ quramina tu’rli hu’jjetlerdi, informatsiyaliq ag‘imdi, baylanis kanallarin, texnikaliq qurallar ha’m avtomatik basqariw sistemalarin aladi. Bir pu’tin informatsiyalar sistemasi aniq ha’m turaqli islewi tiyis.
O’ndiristi basqariw-bul do’retiwshilik (tvorchestvoliq) protsess, o’zine ta’n bolg‘an bir isskustvo (san’at). Ol basshinin’ tu’rli-tu’rdegi jumis usillarinda sa’wlelenedi. Bul usillar bolsa basshig‘a usi tarawda o’zinin’ shaqan (ustasi, omilkor) adamlardin’ pikirine tu’rli kanallar arqali aniqlaw ha’m bul jaqsi (ijobiy) pikirlerden basqariw protsessinde paydalaniw imkaniyatin beredi. Ol o’zinin’ pikirlerin ha’r bir adamnin’ an’ina jetkeriw ushin belgili bir qa’siyetlerge (xislatlarga) iye boliwi kerek.
Basshinin’ jaziwdi biliwi-bul tek sawatli jazip biliw emes, ba’lkim pikirin qisqa ha’m aniq (ravon), ma’mleket tilinde ko’rkem (xudojestvenniy badiiy), a’piwayi bayan etiw degen. Basshiliqta bul o’zinin’ qararin boysiniwshig‘a jetkeriw metodologiyasi. O’ndiristi basqariwda jaziw mu’mkin bolg‘an ha’mme zatti jazip qoyiwi kerek, degen qag‘iyda a’mel etedi. Bul boysiniwshig‘a jazilg‘anlarg‘a qarap o’zinin’ qatti ha’reketin aniq tekserip bariw, basshig‘a bolsa qarardin’ orinlaniwin qadag‘alap turiw imkaniyatin beredi.
Basshi o’zine informatsiya tayarlawshi kadrlar miynetin sho’lkemlestirip biliwi, olardan omilkorlik penen paydalaniwi kerek. Naduris, to’men qunli informatsiya sebepli jaman basqariw qarari qabil etiwden abayli boliwi, en’ a’hmiyetli og‘an kiyatirg‘an, yag‘niy jiberilgen informatsiyalardi sortirovkalap aliwi kerek. Funksional xizmet kadrlari, ja’rdemshiler, referentler basshig‘a en’ za’ru’rli informatsiyalardi tekserip beriwi maqsetke muwapiq boladi.