10-amaliy ish. Mavzu: Ratsional qazib olish jadvaliga qo'yiladigan talablar

10-amaliy ish.
Mavzu: Ratsional qazib olish jadvaliga qo'yiladigan talablar.
Tog'-kon ishlarining kalendar rejasi - bu asosiy ish turlarining (ochish ishlari, kon tayyorlov ishlari va qazib olish) yillar va gorizontlar bo'yicha taqsimlanishidir. Demak, kalendar rejasi bu hujjat bo'lib, uning asosida karerda tog'-kon ishlari olib borilib, ularning to'g'ri va o'z vaqtida bajarilishi baholanadi. Tog'-kon ishlarini ishlab chiqarish bo'yicha asosiy direktiv hujjat yillik taqvim rejasi bo'lib, u besh yillik reja asosida tuziladi. Yillik kalendar reja asosida operativ rejalashtirish hujjatlari hisoblangan oylik, haftalik, kunlik va smenaviy rejalar tuziladi.
Taqvim rejasini tuzish tajriba va bilimni talab qiladigan ko'p vaqt talab qiladigan ishdir.
Ratsional kalendar rejasi quyidagi talablarga javob berishi kerak.
1. Foydali qazilmalarni umumiy va turlari bo‘yicha ko‘rsatilgan sifatga muvofiq qazib olish uchun ochiq konning barqaror ishlashini ta’minlash.
2. Ishlash tizimining belgilangan parametrlarini: ishchi maydonlarning kengligi, ishchi tomonning qiyalik burchagi va karerni chuqurlashtirish yo'nalishini saqlab qolgan holda, yangi gorizontlarni va qazishga tayyor zahiralarning belgilangan qiymatini o'z vaqtida tayyorlashni ta'minlash. . Shu bilan birga, tog'-kon va transport uskunalariga bo'lgan talab yillar va choraklar davomida keskin o'zgarmasligi kerak.
3. Ishlashning har qanday davrida (kondagi ishlarning susayishi davri bundan mustasno) joriy tozalash koeffitsienti minimal va keyingi davrga nisbatan past bo'lishi kerak.
Foydali qazilma konlarini ochiq usulda qazib olish to’rt davrdan tashkil topgan bo’ladi.
Birinchi davr kon ajratmasini tayyorlash davri bo’lib, bunda keyingi davrlarda bajariladigan ishlarni xavfsiz va yuqori unumdorlikda olib borishga sharoit yaratiladi. Bu davrda kon yuzini karyer qurishga tayyorlash ishlari amalga oshiriladi. . Bunda, asosan, konni suvsizlantirish, agar yer daraxtzorlar bo’lsa, ularni kesish va ildizlarini qo’porib olish suv havzalari va daryo (soy)|larni boshqa joyga ko’chirish, yo’llar elektr liniyalarini karyer maydonidan tashqariga ko’chirish, binolar bo’lsa, ularni buzib tashlash kabi ishlar bajariladi.
Ikkinchi davr karyerni qurish davr bo’lib,bunda foydali qazilma va qoplama jinslarni reja bo’yicha xavfsiz qazib olishini ta’minlaydigan ish frontlari barpo etiladi. Bu davrda bajariladigan asosiy ishlarni qazish gorizontlari bilan yer yuzini bog’lovchi maxsus lahimlar o’tish, karyer maydomdan ma’lum hajmdagi kon massasini chiqarib tashlash, transport kommunikatsiyalar qurish va boshqalar tashkil qiladi. Konlarni ochiq usulda qazib olishning birinchi va ikkinchi davrlarida bajariladigan ishlar kapital ishlar, ularga sarflanadigan xarajatlar esa capital xarajatlar deyiladi.
Uchinchi davr karyerni ekspluatatsiya qilish davri bo’lib, bunda kon ishlari ikkiga bo’linadi: qoplama jinslarni qazib olish olish (ochish) ishlari va ochilgan foydali qazilmani qazib olish ishlari. Ochish ishlari foydali qazilma yotqizig’ini qoplagan kon jinslarini uzluksiz ravishda qazib olib, foydali qazilmani bevosita qazib olish uchun zarur bo’lgan ish frontini barpo qiladi.
To’rtinchi davr karyerni tugatish davri bo’lib, bunda foydali qazilmani qazib olish jarayonlarida buzilgan yerlarni rekultivatsiya qilish ishlari amalga oshiriladi. Yuqorida ko’rib chiqilgan ishlar konni o’zlashtirishning dastlabki bosqichlarida birin-ketin, keyinchalik esa parallel bajariladi. Biroq ayrim ishlar boshqalardan o’zdirib bajariladi. Masalan, tayyorlov ishlari kapital ishlardan oldin, ochish ishlari esa foydali qazilmani qazib olish ishlaridan o’zdirib amalga oshiriladi. Konlarni ochiq usulda qazib olishda kon-kapital, ochish va foydali qazilmani qazib olish asosiy ishlar hisoblanadi. Kon jinslarini qazishga tayyorlash, qazib-yuklash, tashish, otval hosil qilish va qazib olingan foydali qazilmani omborlarga joylashtirish ishlari konlari ochiq usulda qazib olishning asosiy jarayonlari hisoblanadi. Kon massivini qazishga tayyorlash deganda qoplama jins yoki foydali qazilmani turli usullarda massivdan ajratib olish jarayoni tushuniladi. Karyer (razrez) larda kon massivlarini qazishga tayyorlash mexanik, gidravlik, mexanik-gidravlik va burg’ilab-portlatish usullarida bajarilishi mumkin. Konlarni ochiq usulda qazib olish amaliyotida kon massivini qazishga tayyorlashda burg’ilab-portlatish usulidan keng foydalaniladi