10-ma’ruza. Genomikani o’rganishda bioinformatikaning roli Bioinformatika fanining maqsadi va uning genomika fani rivojlanishidagi ahamiyati. Bioinformatika

10-ma’ruza.
Genomikani o’rganishda bioinformatikaning roli
Bioinformatika fanining maqsadi va uning genomika fani rivojlanishidagi ahamiyati. Bioinformatika*- matematik hisoblash usullari hamda informatsion texnologiyalar yordamida turli xil biologiyadagi muammolarni yechish bilan shug’ullanadigan fan sohasi.
Bioinformatika biologik tadqiqotlar va ular natijasida olingan ma’lumotlarni tahlil qilish va qayta ishlashdagi usullar va yondoshuvlar to’plamidir.
Bioinformatikaning yaralish tarixi 13 asrlarga borib taqaladi. Matematika tarixiga Fibonachchi (Fibonacci) nomi bilan kirib kelgan yosh ital’yan Pizalik Leonardo (Leonardo of Pisa) biologik jarayonning birinchi matematik modelini tuzgan holda quyonlarnig ko’payishi to’g’risidagi masalani tavsiflab bergan.
XX asrning 20 yillariga kelib esa yana bir ital’yan olimi Vito Vol’terra (Vito Volterra) “yirtqich-o’lja” ko’rinishidagi ikki biologik turning o’zaro harakati modelini yaratdi.
40 yillar oxirida biologiyaga fizik va matematiklar kirib kela boshladi. Biologiyaning zamonaviy tarixi 1953 yildan, amerika olimlari Jeyms Uotson (James Watson) hamda Frensis Krik (Francis Crick) tomonidan DNK ning qo’sh spiralligi kashf qilingan davrdan boshlandi.
Laynus Poling bir necha umurtqasiz hayvonlarning globin oqsili aminokislotalari ketma-ketligini tahlil qildi va molekulyar soat nazariyalarini yaratdi.
1950 yilda Sengerning insulindagi aminokislotalar ketma-ketligini aniqlashi natijasida biologiyada komp’yuterlarning ahamiyati orta boshladi.
1970 yilda Palina Nogvik va Ben Hesberg “bioinformatika” terminini biotik tizimdagi informatsion jarayonlarni tadqiq etish maqsadida fanga kiritgan.
SHunday qilib XXI asr boshlariga kelib bioinformatika sohasi jadal sur’atda rivojlana boshladi. Bu esa o’z navbatida biologik tadqiqotlar bo’yicha olingan ma’lumotlarning shu qadar ko’payib ketganligi va bunda har bir omilning eslab qolinishi va tahlil qilinishida inson imkoniyatlari chegaralanib qolganligi hamda tobora ko’payib borayotgan axborot xajmini sahlash zaruriyati tug’ilganligi bilan bog’lanadi. Ilk ketma-ketliklari aniqlangan bir necha yuz oqsillar haqida ma’lumotlar kitob-atlas shaklida nashr qilingan edi.