10 Ma’ruza. Neftni tuzsizlantirish va suvsizlantirish. Maruza rejasi

---

 
10 Ma’ruza. 
Neftni tuzsizlantirish va suvsizlantirish. 
Maruza rejasi. 
10.1. Neftni tuzsizlantirish va suvsizlantirish. 
10.2. 
Neftni suvsizlantirish va tuzsizlantirish texnologiyasi 
10.3. 
Neftni gazsizlantirishga ta’sir qiluvchi omillar. 
10.1. Neftni tuzsizlantirish va suvsizlantirish. 
 
Neft qayta ishlashga ikki bosqichda tayyorlanadi – neft konida va neftni qayta 
ishlash korxonasida neftni qayta ishlashga tayyorlashdagi ikkala bosqichning 
vazifasiga quduqdan neft bilan birga chiquvchi qo‘shimchalar – yo‘ldosh gaz, 
mexanik aralashmalar, suv va mineral tuzlarni ajratish kiradi. 
10.1- rasm.Neftni qayta ishlashga tayyorlashdagi oqimlarning taqsimlanishi. 
I, II, III – Neftni konda tayyorlash, NQIZ da barqarorlashtirish va chuqur 
suvsizlantirish, hamda tuzsizlantirish bosqichlari; PV
1
, PV
2
va PV
3
– 
separatorlarda, kon elektrodegidratorlarida va NQIZ elektrodegidratorlarida 
ajratiladigan suv; N va N
1
– ilk neft va distillyasiyaga kelayotgan neft; E
PV
– 
qatlam emulsiyalangan suvi. 

---

Yo‘ldosh gaz (PG
1
) yuqori va quyi bosim separatorlarida gravitatsion 
ajratiladi. Bunda to‘liq ajratib olishga erishilmaydi va neftda erigan holatda 0,5-1,5 
% butan bilan ungacha bo‘lgan uglevodorodlar qoladi. 
Gazning ushbu erigan qismini, konda boshqa qolgan aralashmalar 
ajratilgandan so‘ng, neftni barqarorlashtirish bosqichi (PG
2
) da undan chiqarib 
olinadi. 
Avvaliga qatlam suvi kon tindirgichlari (PV
1
) da chiqarib olinadi, uning 
dispergirlangan qismi («suv-neft» emulsiyasi) esa mahsus apparatlar – 
elektrodegidratorlarda ikki haroratda: avval konda (PV
2
), suvning qolgan qismi 
[neftga nisbatan 0,5-1,0% (mass.) ga yaqin] esa neftni qayta ishlash zavodida yana 
qo‘shimcha chiqarib olinadi. Neft suvsizlanishi mezonida ushbu suvda erigan 
mineral tuzlar (MgCl
2
, CaCl
2
, NaCl va boshqalar) ham chiqib ketadi. Mineral 
tuzlarning neftda bo‘lishi ularda korrozion-faollikni yuzaga keltiradi va ko‘tarilgan 
harorat (100
0
C dan yuqori) larda mavjud suv bilan gidrolizga uchrab, xlorid kislota 
hosil qilib, po‘latdan yasalgan jihozlarni yemirilishiga olib keladi. 
Ushbu reaksiyalar zanjirida hosil bo‘luvchi temir (II) xlorid ham, o‘z 
navbatida, xlorid kislota hosil qilib gidrolizlanadi. 
Ko‘rsatilgan tuzlar gidroliz reaksiyasida faollik darajasi bo‘yicha quyidagi 
qatordan o‘rin oladi. 
FeCl
2 
 MgCl
2
CaCl
2
NaCl 
Neftda mavjud bo‘lgan mineral tuzlarning ta’siri oqibati haqida quyidagi 
ma’lumotlarni keltirish mumkin. 50-yillar neftni tuzsizlantirish tuzlarning qoldiq 
miqdori 40-50 mg/l gacha amalga oshirilgan va neftni distillyasiya qilish 
qurilmalari ta’mirlashlar orasida atigi 90-100 sutka ishlay olgan; jihozning 
korroziyasi va unda tuz qatlamlarining hosil bo‘lishi oqibatida u jiddiy 
ta’mirlangan. Hozirda distillyasiya 3-5 ml/l qoldiq miqdorli neft beriladi va 
qurilmaning ta’mirlashlar aro ishlash vaqti 500 va undan ko‘proq sutkaga yetadi. 

---

Quduqlardan qazib olinayotgan neftda mineral tuzlarning umumiy miqdori 
3000 dan 12000 ml/l neft gachadir. Neftni qayta ishlashda kon oldi tayyorlashda 
tuzlarni neftdagi miqdori kategoriyaga qarab 40-3600 mg/l gacha pasaytiriladi, 
suvni qoldiq miqdori 0,2-1,0% (mass) ni tashkil etadi. Neftni yakuniy 
suvsizlantirish va tuzsizlantirish neftni qayta ishlash zavodi (NQIZ) da 5 ml/l 
miqdorigacha tuz miqdorgacha tuz va 0,2% (mass) dan ko‘p bo‘lmagan miqdorda 
suv saqlaydigan tarkibga yetkaziladi. 
Keyinchalik neftni gazdan (PG
1
), mexanik aralashmadan (MP) va suvdan 
(PV
1
) tindirish usullari bilan ajratishga tegmagan holda neftni suvsizlantirish va 
tuzsizlantirish jarayonlarini emulsiyalangan suv (PV
2
va PV
3
) ni ajratish 
bosqichlarida ko‘rib chiqamiz va masalalari bilan tanishamiz.
Umuman olganda, har bir tonna qazib olingan neftga o‘rta hisobda 50-100m
3
yo‘ldosh (neft) gaz, 200-300kg suv va unda erigan tuzlar to‘g‘ri keladi.