10-mavzu. Magnitoelektrik asboblar

R

qarshiligi ^Э
quyidagi formula bilan ifodalanadi:

R_Э  R_P  R_Ш
/(R_P
 R_Ш )


(18)

Ekvivalent qarshilik berilgan bo’lsa (90, 100, 300 Ом), ^R_ш
hisoblanadi:
osongina

R_Ш  R_Р R_Э /(R_Р
 R_Э )


(19)

Reoxord zanjirining keltirilgan qarshiligi R_П parallel ulangan qarshiliklar

R_{Р ,} ^R_ш
va ^R_k
lardan tuzilgan bo’ladi. Shuning uchun
^I₁ tok

oqayotgan ^R_П
qarshilikdagi kuchlanish tushuvi o’lchash diapazoniga mos kelishi,

ya‘ni ^I₁ ^{ R}_П ^
Е bo’lishi lozim, bundan

Е

I
R_П  .
1


(20)

Ikkinchi tomondan, reoxord zanjiri qarshiligining keltirilgan qiymatini

reoxordning ekvivalent qarshiligi ^R_Э
ifodalash mumkin:
va shkala uchi qarshiligi ^R_k
lar orqali

R_П  Е  R_Э /(R_Э
 Е)
(21)

Rezistor
R_{М va} R_Н
larning qarshiligi boshlangich harorat o’lchaganda

ulchash sxemasining muvozanat shartidan topiladi (7.6-rasm). Ulchash sxemasining

chap shoxobchasida a va b nuqtalar orasida
R_{М va} R_Н
rezistorlardagi kuchlanish

tushuvi TEYK bilan kompensatsiyalanadi, ya‘ni

E_Н  I₁  R_H
 I₂  R_M .


(22)

Termojuft erkin uchlari harorati o’zgarishining chegara qiymati

^t0 50 ⁰С dan

ortmaydi. Atrof-muhit harorati o’zgarishining shu diapazonda (7.22) tenglama quyidagi kurinishni oladi:

Е_н  Е_ab (t₀^ ,t₀ )  I₁  R_н
 I₂ R_м (t₀ )  I₂ R_м ,


(23)

^{bunda Е}ab ^{( t0 , t0 ) erkin uchlar harorati t}0 ^dan
t0 ga kutarilganda termojuft TEYuKi ning

tushuvi:
R_м


^{-erkin uchlar harorati t}0 ^dan
t0 ga kutarilganda rezistor qarshiligi
R

М
ning

orttirmasi.
Mis rezistor qarshiligining orttirmasi:

R_м
 R_м (t₀^ )  R_м (t₀ )  R_м   t₀^ ,


(24)

bunda ^ -mis uchun elektr qarshilikning 4,26*10^-3К^-1 ga teng bo’lgan harorat koeffitsenti.
Endi (22) dan (23) tenglamaning chap va ung tomonlarini mos ravishda

ayirib,
I_{2 va} R
larga (17) va (24) lardan foydalanib almashtirsak, erkin uchlar

harorati t₀ =0⁰ C ga teng bo’lganda
^Rм qarshilik quyidagi formuladan topiladi:

R (t
_{) } E_ab (t₀^ ,t₀ )  R_{c .}

E
м 0
c
  t₀^
(25)

Agar (23) tenglamani R_Н ga nisbatan,

R_м  (t₀ )  R_м
^{ Rм (t0 )} ekanini e‘tiborga olib еchsak, quyidagi munosabatni

olamiz:


_{R } I₁ R_м (t₀^ )  Е_н  Е_ab (t₀^ ,t₀ ) _.

I

1
¹ (26)

Ballast rezistor qarshiligi

^Rd ni ulchash nuqtasi ung shoxobchasi muvozanati

shartidan foydalanib topiladi, ya‘ni

E_н  Е_ab (t₀^ ,t₀ )  I₂ R_C

• 
  I₁R_d
  
• 
  R_П
  

 I₁


(27)

Ushbu
I ₂ R_C
 E_C
va ^{RП
 I1  E} tengliklardan foydalanib quyidagi munosabatni

topamiz:
R_d 


Е_C  E_H

 Е_ab (t₀^ ,t₀ )  E _.

I₁

(28)

Ulchash sxemasi ИПС-148П tipli stabillashgan manba‘dan ta‘minlanadi. U_ст=5В o’zgarmas tokning kuchi I=5mA bo’lganda barqaror kuchlanish bo’lishini ta‘minlaydi.

Agar termojuft harorat kompensatsiyasini talab etmasa unda 5 Om li ^RМ
qarshilik manganindan tayyorlanadi.
Ish tok kuchini cheklash va boshqarish uchun ballast qarshiliklardan

foydalaniladi:
R_pm  750_{Om va}
^{Rpm  56} Om. Sxemaning kirish filtrida

^{Rф  500} Om qarshilik va ^{сф  30} mkF li kondensator bo’ladi.

NAZORAT SAVOLLARI:

1. 
   Termo E.Y.K.ni millivoltmetr yordamida o’lchash chizmasini chizib, undagi qarshiliklarni ifodalab bering.
   
2. 
   Millivoltmetrni ko’rsatishiga tashqi muhit haroratini o’zgarishini ta‘sirini kamaytirish usullarini izohlab bering.
   
3. 
   Termoelektrik termometr bilan millivoltmetr zanjiriga sovuq kavshar haroratini o’zgarish ta‘sirini kamaytirish usullarini izohlab bering.
   
4. 
   Shkalasi harorat birligida darajalangan millivoltmetr qanday termoelektrik termometr bilan haroratni o’lchash mumkin?
   

5. 
   Shkalasi millivolt birligida darajalangan millivoltmetrlarda haroratni o’lchashi uchun qanday termoelektrik termometrlar ulanishi mumkin?
   
6. 
   Potensiometrni ishlash uslubini izohlab bering.
   
7. 
   Soddalashtirilgan ko’chma potensiometrni to’zilish chizmasini izohlab bering.
   
8. 
   Soddalashtirilgan ko’chma potensiometrlarda tekshirish holatida bajariladigan ishlarni izohlab bering.
   
9. 
   Soddalashtirilgan ko’chma potentsimetrda o’lchash holatida bajariladigan ishlarni izohlab bering.
   
10. 
    Avtomatik elektron potensiometrni struktura chizmasini izohlab bering.
    
11. 
    Avtomatik elektron potensiometr turlarini, to’zilishini izohlab bering.
    
12. 
    Bir nuqtali avtomatik potensiometr o’lchash sxemasida qarshiliklar vazifalarini izohlab bering.
    
13. 
    Avtomatik potensiometrlarda sovuq kavshar harorati o’zgarishiga qo’shimcha kiritilishini izohlab bering.