10-mavzu. Magnitoelektrik asboblar

R

ВД
U  Е ^RВД
ВС


(11)

Kompensatsiya paytida U_вд =Е(t,t₀) nazarda tutilsa,

E(t,t₀
)  U
^RВД

R

 Е
ВД
ВС


(12)

Reoxord kalibrlangan qarshilikka, ya‘ni uning har bir uzunligining teng tarmog’i har xil qarshilikka ega bo’lgani uchun

E(t,t )  Е  ¹
0 _L


(13)

3-rasm. Qul bilan muvozanatlashtiriladigan potensiometrning prinsipial chizmasi.

Shunday qilib, Е(t,t₀)termojuftning TEYK R_вс – reoxord qarshiligi tarmog’idagi kuchlanishning kamayish miqdori bilan aniqlanib, qolgan qarshiliklarga bog’liq emas. R_вс reoxord shkala bilan ta‘minlanishi va shkala bo’linmalari millivolt yoki harorat graduslariga teng bo’lishi mumkin. TEYK ni o’lchash aniqligi reoxord zanjiridagi J tok kuchining o’zgarmasligiga bog’liq. Tok kompensatsion usul orqali o’rnatiladi va nazorat qilinadi. Buning uchun potensiometr chizmasiga normal elementli qo’shimcha kontur kiritiladi. Odatda normal element (NE) vazifasini simob-kadmiyli galvanik Veston element bajaradi. Bu elementning elektr yurituvchi kuchi 20⁰С da 1, 0183 voltga teng. НЭ qayta ulagich QУ orqali qarshilik R_НЭ uchlariga ulanadi va uning e.y.k. yordamchi Е tok manba tok manba E.Y.K. tomon yo’nalgan bo’ladi. Qarshilik R orqali kompensatsion zanjirdagi tok kuchini rostlash bilan НГ ning strelkasi nolni ko’rsatishiga erishiladi. Bunday holda kompensatsion zanjirdagi tok kuchi

J  E_НЭ / R_НЭ
(14)

Termojuftning TEYK ni o’lchashda QU qayta ulagich Т holatdan O’ holatga o’tkaziladi. Reoxord R_р ning Д sirpangichini siljitib «b» va «с» nuqtalar orasidagi potensiallar ayirmasini termojuft TEYK ga tenglashtiriladi. Shu paytda termojuft zanjiridagi tok kuchi 0 ga teng, shuning uchun

E(t,t₀
)  J  R_{ВД
 Е} ^EНЭ
^RНЭ
 R_ВД


(15)

^ЕНЭ ^{va R}НЭ ^{lar o’zgarmas miqdorga ega bo’lganliklari uchun, TEYK ni aniqlash qarshilik} tarmog’ining uzunligini aniqlash bilan teng.
Shunday qilib, TEYK ni kompensatsion usul bo’yicha o’lchash termojuft zanjirida tok yo’q paytida bajariladi. 7.4-rasmda elektron avtomatik potensiometrning to’zilish chizmasi ko’rsatilgan.
TP termojuftda TEYK Е_х ni o’lchash uchun uni kalibrlangan R_P reoxord kuchlanishining kamayishi bilan solishtirish orqali bajariladi.


4-rasm. Elektron avtomatik potensiometrning to’zilish sxemasi.

Potensiometrning kompensatsion chizmasi sirpang’ich К ni reoxord R_р, o’zgarmas kuchlanish Е_х o’zgaruvchan kuchlanishga aylantirib beruvchi o’zgartgichli elektron kuchaytirgich Т, riversiv elektr dvigatel 2 va tok manbai Е₀ dan iborat. Elektr dvigatel 2 reduktor 3 orqali sirpang’ich K va strelka bilan bog’langan. Strelka

4 asbob qismlarni ko’rsatadi. Kompensatsion chizmaning ishi sirpang’ich (K) reoxord bo’ylab kuchlanishning pasayishi tomon avtomatik siljiydi. Bu siljish reversiv elektr dvigatel РД yordamida bajariladi va nomuvozanat kuchlanish nolga teng bo’lguncha davom etadi. Shunday qilib, sirpang’ich K va unga biriktirilgan strelkaning vaziyati TEYKning qiymatini, demak, o’lchanayotgan haroratning miqdorini ko’rsatadi. Qarshilik R kosmpensatsion zanjirdagi ish tokini rostlash uchun xizmat qiladi.
7.5-rasmda zamonaviy elektron avtomatik potensiometr (КСП-4)ni o’lchash qismining prinsipial chizmasi keltirilgan. Potensiometr o’lchash ko’prigining diagonallaridan biriga elektron kuchaytirgich ЭК li termojuft ТП ketma-ket ulangan. Termojuft ulash elektromagnit maydoni ta‘sirini kamaytirish uchun mo’ljallangan filtr (rasmda filtrning R_ф-С_ф sodda chizmasi ko’rsatilgan) orqali bajariladi. O’lchash ko’prigining ikkinchi diagonaliga stabillashgan tok manbai CTM ulanadi. Bu manba o’lchash zanjiridagi ish tokining doimiyligini ta‘minlaydi.