10-mavzu. Magnitoelektrik asboblar

5-rasm. Elektron avtomatik potensiometr (KCП-4)ni o’lchash qismining prinsipial
chizmasi.

Bo’lardan tashqari potensiometr o’lchash chizmasiga qurilmaning umuman normal ishini ta‘minlovchi bir qator elementlar kiradi. Shunt R_ш, qarshiliklar R_n, г_n reoxord qarshiligi R_р ni rostlash uchun xizmat qiladi; bunda asbobning darajalanish va o’lchash diapazoni, ya‘ni o’lchash chegaralari nazarda tutilishi lozim. Qarshilik R_n va г_n лар. R_рт, R_рт¹ ва R_с – rezistorlar СТМ ning ish tokini cheklash va rostlash uchun qo’llaniladi. R_м rezitor termojuft erkin uchlardagi harorat o’zgarishining ta‘sirini kompensatsiya qilish uchun mo’ljallangan va termojuft uchlari ulangan joy, ya‘ni asbobning kirish panelida joylashgan. R_м dan tashqari hamma rezistorlar manganindan, R_м rezistor esa mis yoki nikeldan tayyorlanadi.

Avtomatik elektron potensiometrlarning konstruktsiyasi tez su‘ratlarda rivojlanmoqda. Zamonaviy avtomatik elektron potensiometrlar konstruktsiyasining to’zilishi blok-modul prinsipiga asoslangan. Asbob o’zaro shtepsellar orqali simlar bilan ulangan unifikatsiyalashtirilgan blok va qismlardan iborat. Har xil shakldagi korpuslarga joylashgan potensiometrlarning turli rusm va modifikatsiyalari chiqariladi. Jumladan ko’rsatuvchi, o’ziyozar, bir va ko’p nuqtali (12 ta nuqtagacha) potensiometrlar mavjud. Ko’pchilik potensiometrlarning to’zilishi bir-biriga o’xshash bo’lib, faqat qismlari va tashqi ko’rinishlari bilan ajralib turadi. Avtomatik elektron potensiometrlar 0,25; 0,5 va 1,0 aniqlik sinfi bilan ishlab chiqariladi.

Avtomatik potensiometrlarning o’lchash sxemasini hisoblash

Ko’p xollarda nostandart termojuftlardan foydalanganda yoki potensiometrning darajalanishni o’zgartirish zarurati tug’ilganda avtomatik elektron potensiometrning

o’lchash sxemasini hisoblab chiqishga tug’ri keladi. Potensiometrning o’lchash
sxemasini haroratning berilgan boshlangich va sunggi qiymatlari ^t_н va t_к buyichа

hisoblashda termojuftning darajalanish tavsifidan TEYKlar Е_Н
qiymatlari topiladi.
ва Е_К
ning

Yuqorigi va pastki o’lchash shoxobchalaridagi toklar reoxord va rezistorlardagi kuchlanish tushuvining miqdori etarli bo’lish shartidan, shu bilan bir vaqtda rezistorlar sxemasining sezilarli qizimasligi sharti bilan tanlanadi. Odatda J₁  3мА ^ва J ₂  2мА ^{deb qabul qilinadi.}
TEYK diapazoni

Е  Е_К
 Е_Н
(16)

Sungra tayanch rezistorning ^RC
qarshiligini undagi kuchlanish tushuvi normal

elementning EYK iga teng bo’lish shartidan topamiz:

J₂ R_C
 E_НЭ
ya‘ni
^{RC  EНЭ / J2} , (17)

bunda ^Е_Н
=1,019в-normal element EYKi.

Ballast va boshqarish rezistorining ta‘minlash manbai zanjiridagi qarshiligi

qiymatini mos ravishda
^RРТ
 750ом ^va
RР^Т
^{ 56ом} qabul qilamiz.

Shuntlovchi rezistor ^R_ш orqali orqali ulangan reoxord _{ning ekvivalent}