10-mavzu. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga milliy harakatli o’yinlarini o’rgatish metodlari

Milliy harakatli o`yinlarida bolalarning harakat faoliyatini tiklash mezonlari.
Harakatli o`yinlar muvozonatlashgan tizimdan iborat bo`lib. Unda tug`ma va shartli releks ta`sirining o`zaro murakkab munosabati orqali harakatga bo`lgan ehtiyoj bilan uning qonoatlantirilishi o`rtasidagi bog`lanish qaror topadi.
O`zbek milliy o`yinlari o`zining xilma-xilligiga qaramasdan umumiy qonuniyatlariga bo`ysunadi, shu bilan birga an`analarga, ishlab chiqarish usuliga. Iqlim sharoitlariga bog`liq bo`lgan o`ziga xos xususiyatlariga ham ega. Ular irodani tarbiyalashni ta`minlaydi, ma`naviy sifatlarni. Ayniqsa, kattalarga hurmat, samimiylik, prinsipiallik. Odillik. O`zaro yordam kabi sifatlarni shakllantiradi. Ularning muhim jihatidan jamoatchilik, insonparvarlik va o`rtoqchilikni tarbiyalashdir. SHunday qilib. O`zbek milliy o`yinlari o`quvchilarning turli extiyojlarini – biologik turli harakatga bo`lgan ehtiyotlardan tortib to ijtimoiy ehtiyojlariga (munosabatda bo`lish, o`z mavqeini egallash, o`zini o`zi kamolotga yetkazishni) bo`lgan talablarni amalga oshirishga imkon beradi, faoliyat natijalariga ularning tez baho berishi ijobiy hayajonlarni keltirib chiqaradi va bolalarning jismoniy tarbiya mashqlariga bo`lgan barqaror qiziqishining shakllanishiga yordam beradi.
Deyarli 30 yil mobaynida biz muntazam ravishda O`zbekiston xududida rasm bo`lgan harakatli o`yinlarni. Bellashuvlar, musoboqalarni va sport elementlaini yig`ish (maxsus ishlangan metodika bo`yicha). Ilmiy-metodik taxlil qilish va umumlashtirish bo`yicha ishlar olib bordik. Bu harakat faoliyatining turlariga ularning jismoniy va ba`zi intelluktual qobiliyatlarga ta`siri nuqtai nazaridan keng tavsiyanoma berishga imkon beradi.
Bizning tadqiqotlarimiz natijalari shuni ko`rsatadiki. 10-12 yoshli bolalar bilan mazmunli harakatli o`yinlar o`tkazilganda ularning sportga barqaror qiziqishini va harakat faolligi eng samarali tarzda ta`minlanar ekan. Ularning ommabopligi shundaki. Ular rol o`yinlariga yaqindir, bu esa kichik maktab yoshidagi bolalar faoliyatida yetakchi o`rinlardan birini egallaydi.
Biz jismoniy tarbiya jarayonida keng foydalaniladigan harakatli o`yinlarning tasnifini ishlab chiqdik. Bunday tizimlashtirish asosiga qo`yidagi mezonlar olingan:
Yakka o`yin jarayonidagi yig`indi puls:
Yurak qisqarishlari takrorligi:
Harakatlar, shu jumladan, yugurish harakatlari soni yig`indisi:
SHug`ullanuvchilarning tanish, notanishroq, yangi o`yinlarga va o`yin mashqlarini bajarishga qiziqishi. Ayni bir vaqtda turli yosh guruhlariga foydalaniladigan o`yinlarning ro`yxati tuzildi.
O`yinlarga bo`lgan qiziqish. O`yinlardagi harakat faolligi darajasi mana shunday mezonlar asosida 3 guruhga bo`linadi.