10-МАВЗУ. МЕҲНАТ УНУМДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ОМИЛЛАРИ ВА
ИМКОНИЯТЛАРИ
РЕЖА
10.1. Ижтимоий меҳнат унумдорлиги ва якка тартибдаги меҳнат
унумдорлиги
10.2. Меҳнат унумдорлигини аниқлаш усуллари
10.3. Меҳнат унумдорлиги ва меҳнат интенсивлиги нисбати
10.4. Меҳнат унумдорлигини ошириш омиллари ва имкониятлари
Қисқача ҳулосалар
Назорат ва муҳокама учун саволлар
Тавсия этилаётган адабиётлар.
10.1-жадвал
Меҳнат унумдорлигини ўлчаш усуллари
Натурал
усул
Бир хилдаги, турдош маҳсулотлари ишлаб чиқишда ишлаб чиқариш
жараёнинг унумдорлигини ифодалашда қўлланилади
Афзаллиги - қулай, тушунарли, маҳсулот ишлаб чиқариш жараёнининг
хусусиятларини акс эттиради.
Камчилиги - кенг миқёсда қўллаш мумкин эмас, чунки иқтисодиётнинг
кўплаб тармоқлари, аксарият корхоналар фақат бир хил маҳсулот
ишлаб
чиқаришга иҳтисослашмаган
Қиймат
усул
Турдош бўлмаган маҳсулотларни ишлаб чиқариш
самарадорлигини
ифодалаш кўрсаткичларидан бири бўлиб, қиймат (пул)
бирлигида
ўлчанади.
Афзаллиги - меҳнат унумдорлигини тармоқлар бўйича,
турли
маҳсулотлар ишлаб чиқарувчи кохоналарда ўлчаш имконини беради.
Камчилиги - инфляция жараёнларини аниқ ҳисобга олинмаса,
олинган
кўрсаткич тахминий натижага эга бўлади; маҳсулотишлаб чиқаришдаги
ички, таркибий сифат ўзгаришлари аниқ акс этмайди.
Меҳнат
усули
(норма-соатларида ифодаланувчи) ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг унга
кетган ҳақиқий вақт сарфига нисбатан иборат бўлиб, маҳсулот ишлаб
чиқаришга кетган меҳнат сарфиниунумдорлик нуқтаи
назаридан
баҳолаши имконини билдиради.
Афзаллиги – иқтисодиётнинг барча соҳаларида
ишлатилиши мумкин,
таққослашга жуда ўнғай.
Камчилиги - бу усулда меҳнат унумдорлигини ўлчаш жуда қийин ва кўп
вақтни, харажатни талаб қилувчи ўлчаш ва ҳисоб
ишларини талаб
қилади.
