10-Мавзу. Овозли маълумотни бошқариш

Овоз маълумотларини киритиш ва чиқариш мосламалари 
Овоз чиқиши қурилмалари 
- устунлар; 
- наушниклар; 
- нутқ, мусиқа ва бошқалар учун электро-акустик асбоблар. 
Овоз чиқариш усули қуйидагилар билан ажралиб туради: 
- шох (енг кенг тарқалган, чунки улар кўпроқ таъсир қилади); 
- шохсиз. 
1) устунлар 
Карнайлар мусиқа ва товушларни тинглаш учун ишлатилади. Улар ҳар 
хил ўлчам ва имкониятларда бўлади. Энг осон вариант - 2 карнай, аммо кўпроқ 
карнайлардан иборат тўпламлар мавжуд. 
Устун - акустик тизим - овозни қайта ишлаб чиқарадиган қурилма. Электр 
сигналини овоз босимига ўзгартирувчи. 
Карнай тизими бир томонлама (битта кенг полосали эмитент, масалан, 
динамик бош) ва кўп тармоқли (икки ёки ундан кўп бош, уларнинг ҳар бири 
ўз частота диапазонида овоз босимини яратадиган) бўлиши мумкин. 
Яхши карнайлар магнит қалқон ёки такомиллаштирилган магнит тизим 
дизайнига эга. 
Иккита турдаги устунлар мавжуд: 
- фаол (ўрнатилган кучайтиргич, қўшимча қувват манбаи, овоз 
баландлиги ва оҳангни назорат қилишни талаб қилади); 
- пассив (кам қувват). 

---

2) Карнай 
Компютер карнайи - бу ИБМ ПC ва мос келадиган компютерларда 
ишлатиладиган энг оддий товушни қайта ишлаб чиқариш мосламаси. Жуда 
қўпол бўлиб чиқади ва баъзи фойдаланувчиларни ғазаблантириши мумкин. 
Арзон овозли карталар пайдо бўлишидан олдин, карнай овозни 
кўпайтиришнинг асосий қурилмаси эди. 
Қурилма томонидан такрорланадиган товушларнинг паст сифати ва 
соддалиги туфайли у бир қатор тахаллусларни олди - инглиз тилида ПC 
сқуеакер ва ПC беепер; Рус тилида "хириллаш", "хириллаш", "хириллаш" ва 
бошқалар. 
Ҳозирги вақтда компютер карнайи ИБМ ПC-га мос келадиган 
компютерлар учун стандарт мослама бўлиб қолмоқда ва асосан сигнал 
хатоларида, хусусан ПОСТ пайтида ишлатилади. Баъзи дастурларни (Скйпе) 
карнай орқали аудио сигналларни чиқариш учун созлаш мумкин - бу 
минигарнитуралар овоз картасига уланганда қулай (одатий тақиқланмайди). 
Карнайни бошқариш учун иккита усул мавжуд: 
марказий протсессор иштирокисиз маълум частотанинг квадрат 
тўлқинини яратадиган дастурлаштириладиган таймер. Бу оддий монофоник 
аудио сигналларни тинглашга имкон беради. Агар дастур товушни ўйнатишда 
музлатиб қўйса, таймер ишлашни давом эттиради ва компютер қайта ишга 
туширилгунга қадар битта ёзувни чиқаради; 
1 бит аниқлик билан 61ҳ порт орқали тўғридан-тўғри мембранани 
бошқариш. 0, ундан кейин 1 юқори частотада озиқлантириш, сиз пулс 
кенглиги модулятсиясидан фойдаланиб, паст сифатли рақамли товушни 
протсессор ресурсларидан сезиларли даражада фойдаланиш ҳисобига синтез 
қилишингиз мумкин. Бундай дастурларнинг барчаси кўп тармоқли оператсион 
тизимларда ишламайди. 
3) наушниклар 
Эшитиш воситаси таснифи: 
1. Овозни узатиш усули бўйича: 
симли - манбага сим билан уланган, шунинг учун улар максимал овоз 
сифатини таъминлай оладилар (мос равишда профессионал диққат марказига 
эга минигарнитуралар фақат ушбу турга тегишли); 
симсиз - манбага симсиз канал орқали уланган, у ёки бу турдаги - радио, 
инфрақизил, Блуетоотҳ. Улар ҳаракатчан, аммо базага (емитент) 

---

бириктирилган ва эмитентнинг кучи билан белгиланадиган чекланган 
диапазонга эга. Кодлаш-декодлаш пайтида модулятсия жараёни туфайли 
эшитиш воситасидаги қабул қилувчига сигнални юборишда зарур бўлган, 
симли сигналларга қараганда уларнинг овоз сифати пастроқ. 
2. Қурилиш тури бўйича (тури): 
плагин (умумий ном - "ешитиш мосламалари") - қулоқ ичига киритилган; 
интраканал (умумий ном - "фиşлер") - қулоқ каналига киритилган; 
тепада - қулоққа ўралган; 
тўлиқ ўлчамли ёки монитор - тўлиқ қулоқни ўраб олади. 
3. Илова тури бўйича: 
эшитиш воситаси - иккита қулоқ косасини боғлайдиган вертикал камонли 
минигарнитуралар; 
оксипитал арч - минигарнитуранинг иккала қисмини боғлайди, аммо 
бошнинг орқа қисмида жойлашган. Асосий механик стресс қулоқларда; 
қулоқни ўрнатиш мосламалари - одатда қулоқчинларнинг бу тури 
қулоқларга қулоқчинлар ёки клиплар ёрдамида бириктирилган; 
маҳкамлагичларсиз - улар фақат қулоқ каналида жойлашган қулоқ 
ёстиқчалари томонидан ушлаб турилади. 
4. Кабелни улаш усули билан: 
қайтариладиган - уланиш кабели ҳар бир қулоқ косасига уланган; 
бир томонлама - улаш кабели фақат қулоқ кружкаларидан бирига 
уланади, иккинчиси камон ичида яширинган биринчисидан сим чиқиши билан 
уланади. 
5. Эмитентнинг дизайни бўйича: 
динамик - трансформатсиянинг электродинамик принтсипидан 
фойдаланинг. Эшитиш воситасининг энг кенг тарқалган тури. Структуравий 
равишда, наушник - бу доимий магнитнинг магнит майдонида жойлашган 
радиатор ёки мембрана. Агар у орқали муқобил оқим ўтказилса, бобин 
томонидан яратилган магнит майдон доимий магнитнинг магнит майдони 
билан ўзаро таъсир қилади, бунинг натижасида мембрана силжийди, товуш 
частотасининг электр сигналини такрорлайди ("Карнай" мақоласига қаранг). 
Сигнални ўзгартиришнинг электродинамик усули жуда кўп камчилик ва 
чекловларга эга, аммо бундай минигарнитуралар ва янги материалларнинг 

---

доимий равишда такомиллаштирилган дизайни жуда юқори овоз сифатига 
эришишга имкон беради; 
мувозанатли арматура билан - асосий қисми ферромагнит қотишмасидан 
ясалган У шаклидаги арматура. Рус тилидаги арматура билан инглизча 
арматура (лангар) сўзининг уйғунлиги сабабли, сўзлашув нутқида улар 
кўпинча "арматура" деб номланади; 
электростатик - улар иккита электрод ўртасида жойлашган энг нозик 
мембранани ишлатадилар. Бундай минигарнитураларнинг нархи одатда 
юқори, аммо улар такрорланаётган товушнинг жуда юқори сезгирлиги ва 
юқори аниқлигини намойиш этади. Камчилик шундаки, улар стандарт 
минигарнитуранинг чиқишига тўғридан-тўғри уланиши мумкин эмас, шунинг 
учун улар махсус ўрнатиш стантсияси билан бирга келади; 
изодинамик - юпқа плёнкали мембрана, унга металл ўтказувчан ёъллар 
қўйилган, бар магнитлари ва улар орасидаги салıнıмлар панжарасига ўралган; 
ортодинамик - изодинамикага ўхшаш, аммо мембрана ва магнитлар 
юмалоқдир. 
6. Акустик дизайн тури бўйича: 
очиқ турдаги - ташқи товушларнинг қисман ўтишига имкон беради, бу 
эса табиийроқ товуш чиқаришга имкон беради. Кўплаб тингловчилар очиқ 
минигарнитуралар овозини ёпиқ наушникларга қараганда шаффоф ва 
табиийроқ деб таъкидлашади. Бундан ташқари, очиқ акустик дизайн сизни 
ташқи дунёдан овоз чиқариб "ёъқ қилиш" га олиб келмайди. Бироқ, ташқи 
шовқин даражаси юқори бўлса, очиқ минигарнитуралардаги овозни эшитиш 
қийин бўлади. Бундан ташқари, юқори баландликда ишлайдиган очиқ 
минигарнитуралар бошқаларни безовта қилиши мумкин. Ички қулоққа босим 
ўтказманг; 
ярим очиқ турдаги (ёки ярим ёпиқ турдаги) - очиқ минигарнитураларнинг 
кўпгина хусусиятларига эга, аммо айни пайтда муносиб овоз ялıтıмıнı 
таъминлайди; 
Ёпиқ Орқага қайтиш - ташқи шовқинни блокировка қилади ва шовқинли 
муҳитда ёки тинглашга диққат қилиш керак бўлганда максимал овоз 
изолятсиясини таъминлайди. Ёпиқ минигарнитураларнинг қулоқ қулфлари 
(стаканлари) яхши мос келмаса, паст частотали такрорланиш бузилади, 
шунинг учун камонли ёпиқ минигарнитуралар, уларнинг бошига тушадиган 
босим, одатда, очиқ бўлганларга қараганда юқори бўлади. 
7. Қаршилик бўйича: 

---

паст қаршилик - Оҳм бирликларидан бир неча юз Оҳмгача бўлган 
қаршилик билан; 
юқори қаршилик - бир неча кОҳм дан бир неча ўн кОҳмгача бўлган 
қаршилик билан. 
Техник хусусиятлари 
Эшитиш воситасининг пиктограммаси. Улагичларни, регуляторларни ва 
бошқаларни аниқлаш учун жойлаштирилган. 
Асосий техник хусусиятлар қуйидагилардир: частота диапазони, 
сезгирлик, эмпеданс, максимал қувват ва бузилиш даражаси фоиз сифатида.