10-Mavzu: Tanlab kuzatish xatosi, tanlanma to‘plam zaruriy miqdorini aniqlash va tanlab kuzatish natijalarini tarqatish yo`llari

2. Koeffitsientlar usuli. Ba`zi hollarda yoppasiga kuzatish ma`lumotlari tanlanma usuli bilan tekshirib ko`riladi va unga tegishli o`zgartirishlar kiritiladi.
Masalan, tuman aholisidagi qoramollarning soni xo`jalik daftariga asosan N ta bo`lsin. Buni tekshirib ko`rish uchun tumanning ayrim joylarida nazorat tekshirishlar o`tkaziladi. Nazorat tekshirishlar ko`rsatadiki, bu joylarda aholidagi qoramollarning soni xo`jalik daftarlari bo`yicha n ta bo`lib, haqiqatda n ta ekan. U holda tuman aholisidagi qoramollarning umumiy soni ushbu kqn/n koeffitsientga binoan tuzatiladi, ya`ni:

Misol uchun tekshirish o`tkazilayotgan tuman aholisidagi sigirlarning soni xo`jalik daftarlari bo`yicha N = 8000 ta bo`lib, nazorat tekshirishlar natijasida aniqlanadiki, n= 400, n=402. U holda tuzatish koeffitsienti k = 402 : 400 - 1,005; sigirlar soni:
N = kN = 1,005 ∙ 8000 = 8040 bosh bo`ladi.
Demak, tuman aholisidagi sigirlarning soni xo`jalik daftarlaridagiga nisbatan haqiqatda 40 boshga ko`p.
Qisqacha xulosalar
Tanlanma tekshirish nazariyasi tahliliy statistikada alohida o`rin egallaydi va turli amaliyot sohalarida keng qo`llanadi. Bozor iqtisodiyoti muhim hodisa va jarayonlarni o`rganishda bu uslubdan foydalanish uchun ob`ektiv sharoit va zaruriyat yaratadi.
Tanlanma asl ma`nosi bilan tasodifiy, ma`lum tartibda yo`naltirilgan va aralashma-quralashma bo`lishi mumkin. Tasodifiy tanlash alohida ahamiyatga sazovor bo`lishining sababi shundaki, olinadigan natijalar ehtimoliy muzokaralar shaklida baholanishi mumkin.

FOYDALANILGAN VA TAVSIYA QILINGAN ADABIYOTLAR

1. 
   Daris Singpurwalla AHandbook of statistics:an Overview of Statistical Methods Ist edition.2013 year
   
2. 
   Абдуллаев Ё. Статистика назарияси. Дарслик. – Т.: Ўқитувчи, 2002. – 647 б.
   
3. 
   Soatov N.M. Tillaxo’jaeva G.N. Statistika nazariyasi. Darslik. – T.: TDIU, 2005.183 – 200 bet.
   
4. 
   Shadiyev X.A,.Xabibullayev l,. Maxmudov B, Rashitova N., Umarova M.; Statistika: darsIik - Toshkent: Tafakkur bo'stoni, 2013 . 102- 121 b
   
5. 
   Soatov N.M., Nabiev H.G’., Nabiev D.H.,Tillaxo`jayeva G.N. Statistika Darslik,T, 2011 168-186b
   
6. 
   Olive D. Statistical Theory and Inference Springer, 2014.
   
7. 
   Теория статистики. Учебник В. Н. Долгова, Т. Ю. Медведева 2016 Юрайт