11- ma’ruza. Issiqlik quvurlari va termosifonlar

11.5. Termosifonlar. 
Termosifonlar 
texnikada 
Perkins 
quvurlari 
deb 
nomlanadi. 
Termosifonlarning asosiy afzalliklariga tuzilishinig soddaligi va issiqlik 
ajraluvchan yuzaga g'ovak tuzilishli IQlarini o'rnatish qiyin bo'lganda hamda 
qiyin shaklli issiqlik ajraluvchi yuzani sovitish imkoniyatini kiritish mumkin. 
Hozirgi 
vaqtda 
termosifonlarni 
qo'llanilish 
sohasi 
ancha 
kengaydi, 
energetikada, sovitish texnikasida, neft kimyosi sanoatida, sovitish tizimlarida 
va turli radioelektron qurilmalarni termostabillash va hok. 
Termosifonlar germetik yopiq hajmdan iborat bo'lib (11.6-rasm), u suyuq 
issiqlik tashuvchi bilan to'ldirilgan. Issiqlik oqimi zichligi , termosifonning 
pastki qismidan beriladi va yuqori qismdan olib ketiladi. Qizdirish zonasidagi 
suyuq issiqlik tashuvchiga issiqlik berilganda suyuqlikning bug'lanish yoki 
qaynash jarayoni sodir bo'ladi, hosil bo'lgan bug'lar yuqoriga ko'tariladi va 
teplovodning ichki devorida kondensatsiyalanadi. Hosil bo'lgan kondensat 
gravitatsiya kuchini hisobiga qizdirish zonasiga oqib tushadi. 

---

7 
11.6-rasm. Termosifon qurilmasining tuzilishi va umumiy ko‘rinishi. 
Issiqlikni yonlama uzatishli termosifonlar eng ko'p tarqalgan (11.6-rasm). 
Bunday termosifonlarning ishlashi ichki tekislik bo'yicha turli xil issiqlik va 
massa uzatish jarayonlari bilan tavsiflanadi. 
Hozirgi kunda termosifonlar yadroviy reaktorlarda (11.7-rasm) va quyosh 
kollektorlarida (11.8-rasm) ham keng qo‘llaniladi. 
 
 
11.8-rasm. Termosifonni yadro 
reaktorida qo‘llanilishi: 
1-qo‘rg‘oshinli devor; 2-himoya 
qobig‘i; 3, 6, 7-issiqlik tashuvchi 
harakati; 4-termosifon; 5-halokat baki; 
8-og‘ir issiqlik tashuvchi;
9-reaktor. 
harorat bilan termosifonning tashqi devoridan 
haroratli kondensator 
tashqi devoriga termosifon orqali uzatilgan issiqlik oqimini aniqlaymiz. 

---

8 
Suyuqlik va bug'ning belgilangan haroratlarida, termosifon devorining qaliligi
va uning issiqlik o'tkazuvchanligi aniq bo'lganda o'rnatilgan rejim uchun 
(11.6-rasm) quyidagi tenglamalar moslamasini yozish mumkin: 
(11.11) 
bu yerda 
va 
– bug'lanish va kondensatsiyalanish zonasida issiqlik 
almashinuv yuzasi maydoni, 
va 
– ushbu zonalarda issiqlik berish 
koeffitsiyenti; – to'yinish harorati. 
Har bir qatlamda haroratlar farqini aniqlaymiz: 
; 
; 
; 
deb olamiz va tenglamaning chap va o'ng tomonlarini qo'shamiz 
va quyidagiga ega bo'lamiz: 
(11.12) 
kattaligi termosifonning to'liq termik qarshiligi 
deb ataladi.