11- ma’ruza. Issiqlik quvurlari va termosifonlar

---

1 
 
 
11-
MA’RUZA. ISSIQLIK QUVURLARI VA TERMOSIFONLAR. 
 
REJA: 
11.1. Issiqlik quvurlarining ishlash prinsipi. 
11.2. Kapillyar-g’ovak materialli issiqlik quvurlari. 
11.3. Issiqlik quvurlarida issiqlik almashinuvi. 
11.4. Issiqlik quvurlarining kapillyar tuzilishi. 
11.5. Termosifonlar. 
11.1. Issiqlik quvurlarining ishlash prinsipi. 
Issiqlik quvurlarining (IQ) ishlash prinsipi 1944 yilda Gougler tomonidan 
ishlab chiqilgan. Biroq issiqlik quvurlarining keng miqyosda qo'llanilishi 1964 
yilda Grover ishidan so'ng boshlandi (11.1-rasm). 
11.1-rasm. Grover taklif etgan issiqlik quvuri. 
Hozirgi vaqtda IQ energetikada, metallurgiyada, kimyo sanoatida va 
boshqa sanoatlarda keng qo'llaniladi. Issiqlik quvurida issiqlik soviyotgan 
muhitdan bug'lanish zonasiga uzatiladi, u yerda suyuqlik bug'lanadi va hosil 
bo'lgan bug' oqimi bilan belgilangan masofada sovitish zonasiga uzatiladi, u 
yerda devor quvuriga tegadi va kondensatsiyalanadi. Hosil bo'lgan kondensat 
qaytadan bug'latish zonasiga qaytariladi. 
Fitilli yoki kapillyarli IQ (11.1-rasm), ularning ichki yuzalari bo'ylab 
kapillyar-g'ovak material-suyuq issiqlik tashuvchi shimdirilgan fitil yotqiziladi 
(11.2-rasm).

---

2 
11.2-rasm. Fitilni issiqlik quvurida o‘rnatilishi. 
Issiqlik tashqaridan uzatilganda bug'lanish zonasida fitildagi suyuqlik 
zona uzunligi bo'yicha bug'lanadi. Fitilning kapillyar tuzilishi suyuqlikdan xalos 
etiladi va bu zonada kapillyar siyraklanishi hosil bo'ladi. Bunday siyraklanish 
hisobiga IQ ning sovituvchi zonasi-kondensatordan suyuqlikni so'rib oladi (bu 
uzunlikka mos keladi), bug'latgichda qayta bug'lanish sodir bo'ladi. Shunday 
qilib, IQ da bug' hosil bo'lish issiqligini bug'latgichdan kondensatorga uzluksiz 
uzatish jarayoni sodir bo'ladi. Bug'lanish va kondensatsiyalanish zonalari 
orasida tashish zonasi (
uzunligi) joylashgan. 
Markazdan qochma IQ (11.3-rasm) quvur o'zining bo'ylama o'qi atrofida 
aylanadi. Bunday quvurlarda IQ ichidan suyuqlik qatlami qalinligi 
kondensatsiyalanish zonasida bug'lanish zonasinikiga qaraganda yuqori bo'ladi 
va kondensatni sovitish zonasidan qizdirish zonasiga qaytarish markazdan 
qochma kuch ta'sirida amalga oshiriladi. Bunday IQ lari elektr yuritmalarni 
sovitish uchun qo'llaniladi, bu yerda elektr yuritmaning vali bir vaqtning o'zida 
markazdan qochma IQ deb ataladi.