11 – mavzu shovqin, titrash, ultratovush va infratovushdan himoyalash

Ultratovush to’lqinlari har xil muhitlar tomonidan yutiladi: yuqori chastotalari ko’proq yutiladi. Past chastotali ultratovush havoda yaxshi tarqaladi, yuqori chastotalisi amalda tarqalmaydi. “Elastik muxitlar (suv, metall va b.) da ultratovush kam yutiladi va energiyasi kamaymagan holda katta masofalarga tarqaladi, yutilganda muxitning harorati ortadi. Katta chastotali, lekin to’liq uzunligi kichik ultratovushlar yo’naltirilgan dasta shaklida tarqalish imkoniyatiga ega, ularni ultratovush nurlari deyiladi. Ular uncha katta bo’lmagan maydonda katta, ultratovush bosim hosil qiladi. Bu xussiyatdan detallarni tozalash, qattiq materiallarga mexanik ishlov berish, payvandlash kavsharlash, kimyoviy reakstiyalarni tezlatish, defektoskopiya, tayyorlanayotgan detallarning o’lchamlarini nazorat qilish, moddalarni strukturaviy tahlil qilish, gidrolokastiya va boshqa ishlarda foydalanish mumkin.

• Ultratovush to’lqinlari har xil muhitlar tomonidan yutiladi: yuqori chastotalari ko’proq yutiladi. Past chastotali ultratovush havoda yaxshi tarqaladi, yuqori chastotalisi amalda tarqalmaydi. “Elastik muxitlar (suv, metall va b.) da ultratovush kam yutiladi va energiyasi kamaymagan holda katta masofalarga tarqaladi, yutilganda muxitning harorati ortadi. Katta chastotali, lekin to’liq uzunligi kichik ultratovushlar yo’naltirilgan dasta shaklida tarqalish imkoniyatiga ega, ularni ultratovush nurlari deyiladi. Ular uncha katta bo’lmagan maydonda katta, ultratovush bosim hosil qiladi. Bu xussiyatdan detallarni tozalash, qattiq materiallarga mexanik ishlov berish, payvandlash kavsharlash, kimyoviy reakstiyalarni tezlatish, defektoskopiya, tayyorlanayotgan detallarning o’lchamlarini nazorat qilish, moddalarni strukturaviy tahlil qilish, gidrolokastiya va boshqa ishlarda foydalanish mumkin.

Sanoatda ishlatiladigan ultratovush uskunalari 60...70 kVt/m2 jadallikda 18.......30 kGst chastotalarda ishlaydi. Ular elektr impulsli generatordan va impulslarni tovush tebranishiga aylantiruvchi qurilma (preobrazovatel)dan iborat. Bu uskunalar bilan ishlovchilarga ultratovush ta’sir etishi quyidagicha havoga tarqalib, shovqin bilan birga va ultratovush taralayotgan suyuq va qattiq jismlarga tegish yo’li bilan kechadi. Ikkinchidan masalan, payvandlash, buyumlarni vannaga solishda ushlab turilgan asbob orqali o’tganda juda xavfli ta’sir etadi.

• Sanoatda ishlatiladigan ultratovush uskunalari 60...70 kVt/m2 jadallikda 18.......30 kGst chastotalarda ishlaydi. Ular elektr impulsli generatordan va impulslarni tovush tebranishiga aylantiruvchi qurilma (preobrazovatel)dan iborat. Bu uskunalar bilan ishlovchilarga ultratovush ta’sir etishi quyidagicha havoga tarqalib, shovqin bilan birga va ultratovush taralayotgan suyuq va qattiq jismlarga tegish yo’li bilan kechadi. Ikkinchidan masalan, payvandlash, buyumlarni vannaga solishda ushlab turilgan asbob orqali o’tganda juda xavfli ta’sir etadi.
• Ultratovush bilan bog’liq ishlarda havfsizlikni qat’iylashtiradigan asosiy hujjatlar: sog’liqni saqlash vazirligi 1997 yilda tasdiqlangan “Sanoatdagi ultratovush uskunalarida ishlash qoidalari va sanitariya me’yorlari”, GOST 12.1.001-83.