11-Amaliy Mavzu. Mashinasozlik korxonalaridagi texnologik jarayonlarni o`rganish Ishdan maqsad

Ishlab chiqarish takti, bu bitta detal tayyorlash uchun sarflanadigan vaqt (texnologik jarayon bo’yicha) bo’lib, ikki, yaoni birinchi va ikkinchi detallarni tayyorlash oralig’i bilan o’lchanadi.
Texnologik jarayonlarni ishlab chiqishda muhim bosqichlardan biri ishlab chiqarish turini aniqlash hisoblanadi. Shu sababli texnologik jarayonni loyihalashni boshlang’ich bosqichida bajariladi. Ishlab chiqarish turi mahsulotni ishlab chiqarish uchun texnologik jarayonini tuzishda va korxona ishini tashkil etishga juda katta ta’sir etadi. Ishlab chiqarish turini asosiy texnologik belgilari 2.1-jadvalda keltirilgan.
Ishlab chiqarish turlari tavsifi
2.1. Jadval

Qiyoslash elementi (ko’rinishi)	Ishlab chiqarish turi
	Donalab	Seriyali	yalpi (ko’plab)
Biriktirilgan amallar koeffitsienti	>40	20-40 mayda seriyali 10-20 o’rta seriyali 1-10 ko’p seriyali	1
Ish joyini maxsusligi	maxsus emas	Bir necha amal bajarish uchun	Bitta amalni bajarish uchun
Maxsulot nomenklaturasi	Keng va xar xil	CHeklangan va aniqlangan	Bitta
Dastgoxlar	Universal, RDB boshqariladigan	Universal, RDB boshqariladigan, maxsuslashtirilgan	Maxsus
Dastgoxlar joylashuvi	Dastgoxlar guruxlari bo’yicha	Guruxlar bo’limlar va texnologik jarayon bo’yicha	Texnologik jarayon bo’yicha
Ishchilar kvalifikatsiyasi	Yuqori	Yuqori va o’rtacha	Past (sozlovchilar, yuqori)
Ishchi asbob	Standart va normallashtirilgan	Standart, normallashtirilgan va maxsus	Maxsus va parmalashtirilgan
Nazorat o’lcham asboblari	Universal	Chegaraviy va universal	Chegaraviy va maxsus
Moslamalar	Universal va normallashtirilgan	Maxsuslashtirilgan va qayta sozlanadigan	Maxsus
Texnologik xujjatlar ko’rinishlari	Marshrut	Marshrut va amallar	To’liq marshrut va amallar, ayrim usullar to’liq yoritiladi
Maxsulot tannarxi	Yuqori	O’rtacha	Past
Ishlab chiqarish tsikli	Uzoq davom etadi	O’rtacha	Oz (minimal)
Ishlab chiqarish unumdorligi	Uncha yuqori emas	O’rtacha	Yuqori (maksimal)
Normallashtirish ko’rinishi	Tajribaviy statistik	Xisobiy va tajribaviy statistik	Xisobiy tadqiqiy tekshirish bilan

Ishlab chiqarish turini bir necha xil usullarida aniqlanishi mumkin. Ma’lumot berilgan detalga ishlov berish uchun texnologik jarayonni loyixalashda berilgan yillik dasturga (xajmga) asosan 2.2-jadval yordamida ishlab chiqarish turini taxminan aniqlash mumkin. Bu asosda ishlab chiqilgan texnologik jarayoni bo’yicha xisoblangan ishlab chiqarish taktini o’rtacha donaviy vaqtga nisbatan koeffitsenti K aniqlanadi va bu bilan ishlab chiqarish turiga aniqlik kiritiladi.
(2.2)
Bu yerda, K – nisbatni aniqlovchi koeffitsent,  - ishlab chiqarish takti, t_o’r–detalning tayyorlash texnologik amallari o’rtacha donaviy vaqti.
Ishlab chiqarish turi yillik ishlab chiqarish dasturiga asosan ishlab chiqarish turini aniqvlash jadvali.
2.2-jadval

Ishlab chiqarish turi	Bir nomdagi detallarni ishlab chiqarish yillik dasturi
	Yengil, 20 kg	o’rtacha, 20-300 kg	Og’ir, 300 kg dan ortiq
Donalab	100 gacha	10 gacha	1-5
Mayda seriyali	101-500	11-200	6-100
O’rta seriyali	501-5000	201-1000	101-300
Ko’p seriyali	5001-50000	1001-5000	301-1000
yalpi (ko’plab)	50000 dan ortiq	5000 dan ortiq	1000 dan ortiq

Biriktirilgan amallar koeffitsient orqali aniqlash mumkin, ma’lum vaqt mobaynida bo’limda bajariladigan texnologik amallar soni (O) ni shu bo’limdagi ish joylari (R) ga nisbati biriktirilgan amallar koeffitsienti (K) ga teng bo’ladi.
K = O/R (2.3)
Mashinasozlikda ishlab chiqarish turlari quyidagicha aniqlanadi.
K 1 bo’lsa - yalpi ishlab chiqarish
1< K  10 bo’lsa - ko’p seriyali ishlab chiqarish
10 < K  20 bo’lsa - o’rta seriyali ishlab chiqarish
20 < K  40 bo’lsa, mayda - "kichik" seriyali ishlab chiqarish
Donalab ishlab chiqarishda K>40 bo’ladi.