11-ma’ruza Raqamli boshqariluvchan emt va komplekslar. Reja

---

11-ma’ruza 
Raqamli boshqariluvchan EMT va komplekslar. 
 
Reja 
1.Raqamli boshqariluvchan EMT va komplekslarning funksional sxemalari. 
2.Asosiy elementlari. 
Dasturiy boshqariladigan elektr yuritmalar ishchi mashina ijro organining xarakatini 
ma’lum bir, oldindan berilgan dastur bo‘yicha ta’minlaydi.
Bunday boshqariladigan yuritmalar, ko‘p xollarda, metallarni qayta ishlashda qo‘llaniladi. 
Misol uchun, detallar partiyasi, teshish, frezerlash, silliqlash va boshqatexnologik operatsiyalarni 
amalga oshirish imkoniyatini beruvchi ko‘p operatsiyali dastgoxda qayta ishlashdan o‘tishi zarur. 
Dasturiy boshqarishdan foyda-lanilganda, detalni qayta ishlashdan oldin, mos ravishda dastur 
tuziladi, unda instrumentni almash-tirish tartibi, detal max-kamlangan stolni kerakli siljishi 
instrumentni ish rejimi va boshqa texnolo-gik 
ma’lumotlar berilgan bo‘ladi. SHundan so‘ng dastgox 
ijro organlari-ning elektr yuritmalari Ushbu dasturni 
bajarilishini amalga oshirildi. 
Dasturiy boshqariladigan dastgoxlarni qo‘llash, 
ularning 
unumdorligini 
keskin 
ortiradi, 
ishlab 
chiqarishni va detal almashtirilgandagi texnologik 
jixozlarni tayyorlash muddatini uzaytiradigan brakni 
kamaytiradi, ko‘p dastgoxli xizmat ko‘rsatishiga 
o‘tishni va o‘zaro almashtirshni ta’minlaydi, bularni 
barchasi sizlarni iqtisodiy samara olish imkoniyatini 
beradi. Dasturiy boshqarishdan foydalanish, ayniqsa 
kichik seriyali ishlab chiqarishda va qayta ishlanayotgan detallarning nomenklaturasi tez-tez 
almashganda samaralidir.
Raqamli dasturiy boshqariladigan elektr yuritma (RDB). Ushbu elektr yuritma 
dasturiy boshqariladigan universal tizimdir. U dastgoxlardagi turli buyumlarni qayta ishlashda 
keng qo‘llanishga ega bo‘lib, detallarni qayta ishlash sifati va mexanik unumdorligini sezilarli 
darajada oshishni ta’minlaydi.
RDU li elektr yuritmalar qo‘llanilganda buyumlarni qayta ishlash bo‘yicha barcha 
texnologik ma’lumotlar buyum yoki qayta ishlovchi instrumentning tezligi va siljishi ishlab 
berishdagi operatsiyaning ketma – ketligi va boshqalar raqamlar ko‘rinishida beriladi. Barcha 
raqamlarning majmuasi Ushbu buyumga ishlov berish dasturini tashkil etadi. Dastur oldindan mos 
ravishda xisoblandi, kodlashtirilgan u yoki bu turdagi dastur tashuvchiga yoziladi.
Buyumga ishlov berish oldidan dastur elektr yuritmaning dasturiy qurilmasiga kiritiladi. U 
operatorning bevosita qatnashi ishsiz buyumga ishlov berishni ta’minlaydi. Boshqa buyumga 
ishlov berish uchun faqat dasturni almashtirish talab qilinadi.
U yordamchi operatsiyalarni (instrumentni olib kelish va chetlashish detalni o‘lchash, 
keltirish kattaliklarini xamda kesish tezliklarini o‘rnatish va boshqalar) chiqarib tashlashi xisobga 
ishlov berish vaqtini sezilarli kamaytiradi.
SHunday qilib, RDB li dasturiy boshqarish tizimi (DBT)3. dasturiy boshqariladigan elektr 
yuritmaning ma’lum birko‘rinishidir. RDU lik tizimlar analogi, (uzluksiz) va diskretli (impulsli) 
tizimlarga bo‘linadi. Analogli ROU tizimlarda buyumlarga ishlov berish dasturlarini tashkil 
qiluvchi raqamlar majmuasi qandaylir uzluksiz o‘zgaruvchi analogli fizikaviy kattalikka 
(o‘zgarmas tok kuchlanishi sinusoid kuchlanishning fazsi yoki amplitudasi va boshqalar) 
o‘zgartiriladi. Bu kattalik elektr yuritma uchun kirish, boshqaruvchi ta’siri bo‘ladi. Diskretli RDB 
tizimlarida dastur boshqaruvchi impulslar ketma-ketligi sifatida berilib, ularning xar biriga buyum 
yoki instrumentning ma’lum bir siljishi mos keladi. Bunda impuls sonlari siljish qiymatini, 
ularning chastotasi esa siljish tezlanishini aniqlaydi.