11-ma’ruza: Tuproq unumdorligini oshirishda biotexnologiya

11-ma’ruza: Tuproq unumdorligini oshirishda biotexnologiya.
Reja:
1.Tuproq biotexnologiyasi va uning vazifalari.
2.Tuproq unumdorligini oshirishda bakterial o‘g‘itlardan foydalanish.
3.O‘zbekistonda ishlab chiqarilayotgan mikrobli o‘g‘itlar.
4.Azot to‘plovchi tuganak bakterialarning genetik modifisirlangan shtammlarni olish
Mavzu bo‘yicha asosiy tushuncha va iboralar: biogumus, gumat, bakteriyalar, Dokuchayev, P.A.Kostuchev,V.R.Vilyamson, gumus, simbioz, azotofiksatorlar, biostimullovchi, fungisit, rizosfera, geterotrof.


Ma’ruza mavzusi bayoni
Tuproq biotexnologiyasi va uning vazifalari. Tuproq hosildorligini tashkil etish va boshqarishda biologik omillarning rolini birinchilardan bo‘lib tuproqshunoslik fanining asoschilari V.V.Dokuchaev, P.A.Kostuchev va V.R.Vilyamsonlar baholab berganlar.
Ular tuproq hayotida biologik birikmalarning roli juda ham katta ekanligini isbotlab berdilar. Bu g‘oya keyinroq S.N.Vinogradskiy, ye.N.Mishustin, M.M.Kononova, D.G.Zvyaginsev, V.T.yemsev, D.I.Nikitin va boshqa olimlarni izlanishlarida sz rivojini topdi va ancha-muncha aniqlik ham kiritdi. Ayniqsa ye.N.Mishustin, D.G.Zvyaginsev, V.T.yemsev va boshqalar tuproq hosildorligida mikroorganizmlarnig roli beqiyos ekanligini isbotlab berdilar va shu tufayli mikrobobiokimyo asoslari tiklana boshladi.
Hozirgi vaqtda mikroorganizmlar hzlarining faoliyati va massasi bilan tuproq hosildorligini belgilashda asosiy rol o‘ynashi aniq bo‘lib qoldi. Shunday ekan, har xil qishloq xo‘jaligi tizimida tuproq hosildorligini oshirish va uni saqlab turish, bu jarayonni boshqarish ko‘p ma'noda, tuproqda mikrobiologik jarayonlarni boshqarish bilan uzviy bog‘liq.
Qishloq xo‘jalik ekinlaridan unumli hosil olish jarayonini va tuproqda mikrobiokimyoviy jarayonlarni boshqarish qishloq xo‘jalik fanida yangi yo‘nalish - tuproq biotexnologiyasini paydo bo‘lishiga olib keldi. Bu yo‘unalish tuproq sharoitida mikroorganizmlar tarkibini o‘rganish va boshqarish muammolariga asoslangan bo‘lib, mikroorganizmlar faoliyatini boshqarish va ular tomonidan olib borilayotgan metabolik reaksiyalarni, qishloq xo‘jalik ekinlari hosildorligini oshirishga yo‘naltirishni taqazo etadi. Tuproq biotexnologiyasi fanining asosiy muammosi - tuproqda, ayniqsa o‘simliklar rizosferasi va rizoplanida o‘tadigan mikrobiologik jarayonlarni boshqarishdir. Bu muammo, faqatgina ma'lum bir belgilangan sharoitda, ma'lum tarkibga ega bo‘lgan mikroblar assotsiatsiyasini tashkil qilish bilan belgilanadi.
Bu muammolarni yechishni aniq yo‘llari belgilab olingan. U ham bo‘lsa qo‘yidagilar bilan belgilanadi:agronomik ahamiyatlik mikrob senoziga, yoki guruh mikroorganizmlarga tashqaridan turib ta'sir qilishni boshqarish, ya'ni ularning ko‘payishi, o‘sishi, rivojlanishi va o‘simlik uchun zarur bo‘lgan FFM (antibiotiklar, o‘simlikning o‘sishini boshqaruvchi moddalar va h.k.) ishlab chiqarishini tashkil qila bilish;tuproqda mikroblarning o‘sishi va rivojlanishini ta'minlovchi o‘simliklar orasida almashlab ekishni tashkil qilish va shu tufayli mikrobiokimyoviy jarayonlarni boshqarish;tuproqda mikrobiokimyoviy jarayonlarni boshqarishda organik va mineral o‘g‘itlardan oqilona foydalanish; tuproq miroorganizmlarinig azot yutish va fosforli birikmalarni eritish qobiliyatidan oqilona foydalanish; mikrobiologik jarayonlarni to‘laqonli o‘tishi uchun har xil turdagi tuprok melioratsiyasidan foydalanish.