11-Mavzu: Aylanma pechlarda klinkerni hosil bo‘lishi Reja

3.Kalsiylashish zonasi (degidratatsiya zonasi)
Temperatura 800⁰C ga etganda shlamning ohaktosh komponenti quyidagi reaksiya bo‘yicha parchalanadi. CaCO₃®SaO+SO₂
800⁰C temperaturada kalsiy karbonatning ana shu dissotsiyalanish jarayoni juda sust o‘tadi, so‘ngra temperatura ortishi bilan keskin kuchayadi. Amalda CaCO₃ 1000⁰C da tez va to‘la dissotsiyalanadi.
Xom ashyo aralashmasi 700…1000⁰C temperatura zonasida bo‘lishi natijasida kalsiy oksid hosil bo‘ladi. Shuning uchun pechning bu zonasi kalsiylashish zonasi deb ataladi.
Bu zona ko‘p davom etganiga qaramay unda material temperaturasi nisbatan sekin ortadi. Bunga sabab shuki, issiqlik asosan CaCO₃ ning parchalanish uchun sarflanadi; 1kg CaCO₃ ni CaO va CO₂ ga parchalanish uchun 1780 kJ issiqlik sarflash talab qilinadi.
Xom ashyo aralashmasida kalsiy oksidning paydo bo‘lishi va jarayondagi yuqori temperatura gil tarkibidagi kremniy, alyuminiy va temir oksidlarning kalsiy oksid bilan o‘zaro kimyoviy tasir etishiga olib keladi. Bu o‘zaro ta’sir etishish qattiq holat (qattiq fazalar) da ruy berishi mumkin. Yuqori temperatu­rada moddaning kristall turidagi atom va molekulalar shunday kuch bilan tebrana boshlaydiki, bunda ikkinchi modda atom va molekulalari bilan o‘rin almashishi mumkin bo‘lib qoladi. Shu­ning uchun moddalarning qattiq holatida reaksiyalar sodir bo‘ladi. Bu reaksiyalar ikki modda yuzasida o‘tadi. By esa nima uchun xom ashyo komponentlarini juda maydalab tuyish va yaxshilab aralashtirish zarurligini ko‘rsatadi.
680…1000⁰C temperaturada oraliq birikma 2CaO∙SiO₂∙CaCO₃ («spurrit» minerali) hosil bo‘ladi. Uning parchalanish past temperaturalarda C₂S ning kristallanishiga imkon beradi. 2CaO∙SiO₂∙CaCO₃ birikmasini Eytel, Kourtayl, Kryogar, Illner, Luginina sintez qilganlar. Xerr, Xennig, Sholse ko‘p miqdorda spurritni MgCl₂, FeCl₃, KSl₂ ishtiroqida 750°C tempera­turada hosil bo‘lishini aniqlashgan. Bu ko‘rsatilgan moddalar reaksiyaning ketishiga katalitik ta’sir ko‘rsatgan.