11-mavzu. Kirish. Din madaniyat fenomeni

Neolit davridagi diniy tasavvurlar. Neolit-yangi tosh davri, yangi tosh ishlash, yangi usullar davri bo’lib, u odamlarning turmushini, ularga ta’sir etadigan barcha sohalarni tubdan o’zgartirdi. Dehqonchilik-ziroatchilik, chorvachilikni rivojlanishi, o’simliklarni o’stirish, ozuqa zahiralarini hosil etishni, yovvoyi hayvonlarni qo’lga o’rgatish odamlar hayotida ozuqa zahiralarini hosil etish, go’sht, sut, teridan foydalanishni o’rgatdi. Loydan idishlar, uy qurish uchun foydalanishni bilib olindi. Tosh buyumlarni silliqlash va sayqal berish shakllandi. Odamlar o’troq hayot kechirishga o’ta boshlab, zich va ko’pchilik guruhlar bilan o’rnashardi. Qishloqlar kengayib, atroflarida kichik qishloqchalar o’rnashar edi. Aholi keskin ko’payishi yangi yerlarni o’zlashtirishga, hayot tarzini o’zgarishi diniy tasavvurlarning rivojlanishiga yangi imkoniyatlar yaratdi.
Dehqonchilikning ehtiyojlari-hosilni uzoq vaqt sabrsizlik bilan kutish, aniq vaqtni hisoblash muhimligini, yer fasllarining tsikllarini bilish-bularning hammasi dehqon qabilalarining osmonu yerga, quyoshu oyga, yomg’iru shamolga yangi qiziqishini paydo bo’lishiga sabab bo’ldi. Qudratli ruhlarga bog’liqlik sezilarli va ko’zga tashlanadigan bo’lib qoldi. Iltijo va qurbonlik ularga atalib, ular qudratli xudolarga aylana bordilar. Xudolar uchun mehrob va cherkovlar tashkil etilib, ularga maxsus mutaxassis xizmatkorlar-kelajakdagi kohinlar xizmat qilardi. Ba’zi tangrilarning ko’rinishi hayvon, qush, baliqlarning yo boshi, yo tanasi shaklida bo’lar edi. Mifologik jihatdan bu qahramonlarning tangriga qarindoshligi saqlanib qolgan. Fetishizmning xarakteri o’zgarib, tangrilarning butlari, mehroblar, cherkovlar yoniga o’rnatilgan yirik haykallar shakliga aylandi.
Ba’zan butlar o’rniga ramziy haykalchalar, turli shakldagi toshlardan foydalanildi. Bu haykal va qurilmalar ibodatxonalarning ramzi bo’lib qoldi.
Afsun ham o’zgarib, afsungarlar endi ilohlar bilan aloqa marosimlari, diniy marosimlar, ibodat va qurbonlik qilish tartiblari yuzaga keldi. Yangiliklar fol va bashorat yuzaga keldi. Fol va bashoratning maqsadi istakni bilish edi.


Диннинг ибтидоий формалари