11-мавзу. Рақобатлашган бозорда фирмалар фаолияти

2. Қисқа муддатли оралиқда ишлаб чиқариш ҳажмини аниқлаш

• Рақобатлашувчи фирманинг ишлаб чиқариш омиллари нархининг ошишига акс таъсири.
• Ишлаб чиқариш омили нархининг ошиши фирмани маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмини қисқартиришга мажбур қилади.
• Қисқа муддатли оралиқда фирма капитали размери ўзгармайди, шунинг учун у фойдани максималлаштирадиган ўзгарувчан ишлаб чиқариш омиллари ҳажмини танлаши лозим бўлади. Маълумки, фойдани максималлаштириш бу умумий тушум билан умумий харажатлар айирмасини максималлаштириш демакдир, яъни
• (1)

1-расмдаги графикдан кўриш мумкинки, ишлаб чиқариш ҳажми кичик бўлганда, фирма фойдаси манфий бўлади, фирма зарар билан ишлайди, фирманинг тушуми ўзгармас ва ўзгарувчан харажатларни қоплаш учун етарли эма

• 1-расмдаги графикдан кўриш мумкинки, ишлаб чиқариш ҳажми кичик бўлганда, фирма фойдаси манфий бўлади, фирма зарар билан ишлайди, фирманинг тушуми ўзгармас ва ўзгарувчан харажатларни қоплаш учун етарли эма
• Фирманинг чекли тушуми билан чекли харажати бир-бирига тенг бўлганда фойда максимал қийматга эришади. фойдани максималлаштириш шарти бўлиб, фирма қайси бозорда (рақобатлашган, монопол, олигопол) фаолият кўрсатмасин, у ўз кучини сақлаб қолади.
• Агар бўлганда, фирма маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмини ошириши керак (ҳар бир қўшимча ишлаб чиқарилган маҳсулот умумий фойдани ошириб боради), агар бўлса - ишлаб чиқариш ҳажмини қисқартириш керак бўлади.
• Максималлик шартини математик томондан келтириб чиқариш мумкин:
• (2)

(2)-функция максимал қийматга эришади, қачонки ишлаб чиқариш ҳажмини кичик миқдорга оширганимизда фойда ўзгармаса, яъни

• (2)-функция максимал қийматга эришади, қачонки ишлаб чиқариш ҳажмини кичик миқдорга оширганимизда фойда ўзгармаса, яъни

• , бундан

• (3)

• (3)- муносабатда

• ва

• бўлгани учун фойдани максималлаштириш шартини қуйидагича ёзамиз:

• (4)