11-sinf 1-bilet atom tuzilishi. Atom tarkibidagi elektronlarning pogʻona va pogʻonachalarga joylashishi

3. Ionlarga kam dissotsiatsiyalanadigan modda hosil bo‘ladigan reaksiyalar: 
H
2
SO
4
+ 2KOH = K
2
SO
4
+ 2H
2
O (molekulyar tenglama) 
2H
+
+ SO
4
2-
+ 2K
+
+ 2OH
-
=2K
+
+ SO
4
2-
+ 2H
2
O (to'liq ionli tenglama) 
2H
+
+ 2OH
-
=2H
2
O (qisqa ionli tenglama) 
4. Bir vaqtning o‘zida ham gaz, ham cho‘kma, ham kam dissotsiatsiyalanadigan modda hosil bo‘lishi 
bilan boradigan reaksiyalar: 
Ba(OH)
2
+ (NH
4
)
2
SO
4
= BaSO
4
+ 2NH
3 
+ 2H
2
O (molekulyar tenglama) 
Ba
2+
+ 2OH
-
+ 2NH
4
+
+ SO
4
2-
=BaSO
4
↓ + 2NH
3
↑ + 2H
2
O (to'liq ionli tenglama) 
4-BILET 
1. Izotop, izobar, izotоnlar haqida tushuncha.
2. N
2
+H
2
→ NH
3
da azotning sarflanish tezligi 5 mol/l min. Reaksiya 2 litrli idishda olib borildi N
2
ning 
konsentratsiyasi 10 mol/l dan 5 mol/l ga kamaydi. Reaksiya necha sekund davom etdi? 
3. Choʻkma hosil boʻlishi bilan boradigan reaksiyalarni tajribada bajaring va ularni izohlang. 
1-savol javobi: 
Bitta elementning yadro zaryadlari bir xil, lekin massa sonlari turlicha bo‘lgan atom turlari izotoplardeyiladi. Har 
qaysi izotop ikkita kattalik: massa soni (tegishli kimyoviy element belgisini chap tomonining yuqorisiga yoziladi) 
va tartib raqami (kimyoviy element belgisini chap tomonining pastiga yoziladi) bilan xarakterlanadi. Masalan, 
vodorodning protiy, deyteriy va tritiy nomli izotoplari quyidagicha tasvirlanadi:
1
1
H, 
2
1
H(D), 
3
1
H(T) 
Barcha kimyoviy elementlarning izotoplari borligi ma’lum. Masalan, kislorodning massa sonlari:
16
8
O; 
17
8
O; 
18
8
O; bo‘lgan izotoplari bor: Argonning izotoplari: 
36
18
Ar;
38
18
Ar;
40
18
Ar 
Kaliyning izotoplari: 
36 
19
K;
38
19
K;
40
19
K; 
Elementning atom massasi uning barcha tabiiy izotoplari massalarining shu izotoplarning tarqalganlik darajasi 
e’tiborga olingan o‘rtacha qiymatiga teng. Izotoplar o‘rtacha atom massasini hisoblash formulasini quyidagi ko‘rini 
shda yozishimiz mumkin:
Masalan, tabiiy xlorning 77,5% massa soni 35 bo‘lgan izotopdan va 22,5% massa soni 37 bo‘lgan izotopdan iborat; 
xlor atomining o‘rtacha atom massasini topamiz: 
A(Cl) = 0,775 · 35 + 0,225 · 37 = 35,45 
Tabiiy elеmеntlar orasida massa sonlari o‘zaro tеng, lеkin yadro zaryadlari har xil bo‘lgan elеmеntlar – 
izobarlar dеb ataladi. Bunday zarrachalarga misol tariqasida atom massalari 40 ga tеng bo‘lgan kaliy va
argonni, atom massalari 54 ga tеng bo‘lgan xrom va tеmirni, atom massalari 123 ga tеng bo‘lgan surma va 
tеllurlarni kеltirish mumkin. Izotoplar bilan izobarlardagi yadro zarrachalar tarkibi har xil bo‘lgan yana bir guruh 
zarrachalar – izotonlarham ma’lum.Atomlar yadrosida nеytronlar soni bir xil bo‘lgan zarrachalar izotonlar dеb
ataladi. Еlektronlar soni bir xil bo‘lgan atom (molekula yoki ion) zarrаchalar izoelektronlar deb ataladi.