11-Tema. Awil xojaliǵi: ijara haqi hám renta

11-Tema.Awil xojaliǵi:ijara haqi hám renta

1.Аграр 3атнасы3лар 81м оларды4 базар системасында2ы 31сийетлери.

2.Жерди4 ресурс сыпатында 5зине т1н 31сийетлери.
3.Жер рентасыны4 т6рлери
4.Агробизнес 81м оны4 т6рлери.


Agrar qatnasiqlar ha`m olardin` bazar sistemasindag`i o`zgeshelikleri
Agrar qatnasiqlar bazar qatnasiqlari sistemasinda ayriqsha orindi iyeleydi.
Agrar qatnasiqlar awil xojalig`i o`ndirisi ha`m onin` tiykarg`i o`ndiris qurali bolg`an jerden paydalaniw boyinsha bolatug`in qatnasiqlardi an`latadi. Bizge belgili awil xojalig`i sanaat ushin shiyki zat, al xaliq ushin awil xojaliq o`nimlerin jetkerip beriwshi tiykarg`i taraw bolip tabiladi. Sonliqtanda pu`tkil du`nya ju`zinde awil xojalig`in rawajlandiriwg`a ayriqsha itibar berilgen.
Agrar qatnasiqlar ekonomikaliq qatnasiqlardin` en` a`yyemgi formasi, sebebi insannin` ekonomikaliq xizmeti jerdi isletiwden baslang`an.
Jer awil xojaliq o`ndirisinin` tiykarg`i qurali sipatinda o`zinin` bir qatar o`zgesheliklerine iye. Jer ha`r qanday o`ndiristin` uliwmaliq sha`rti sipatinda tek g`ana awil xojalig`inda paydalanilip qalmastan, al onnan resurs sipatinda sanaatta ha`m qurilista da paydalaniladi.
Demek, jerge resurs sipatinda talap ku`shli. Biraq jerge talap qansha ku`shli boliwina qaramastan onin` usinisi sheklengen. Jer sheklengen bolg`anliqtan biz oni ko`beyte almaymiz, biraq olarg`a investitsiya jumsaw arqali paydalanilatug`in jerlerdin` mug`darin ko`beytiw mu`mkin.
Jerdin` resurs sipatindag`i ekinshi bir o`zgesheligi onin` ornin hesh na`rse basa almaydi. Basqa resurslardi bolsa almastiriw mu`mkin. Misali, miynet resurslarin mashina menen almastiriwg`a boladi. Jerdin` resurs sipatindag`i o`nimdarlig`i da sheklengen. Eger onin` o`nimdarlig`i sheklenbegende edi, azg`antay jer uchastkalarinan paydalaniw arqali g`ana, pu`tkil du`nya ju`zi xalqin awil xojaliq o`nimleri menen ta`miyinlew mu`mkin bolar edi.
Bulardin` ha`mmesi agrar qatnasiqlardin` o`zine ta`n bolg`an o`zgesheligin keltirip shig`aradi. Bulardan tisqari awil xojaliq o`ndirisinin` ta`biyiy jag`daylardan g`a`rezli boliwi, awil xojalig`inda islenetug`in miynet penen alinatug`in na`tiyje ortasindag`i araliq waqittin` boliwi, onin` ma`wsimli xarakteri ta`kirar islep shig`ariw protsessinde esapqa aliniwi tiyis bolg`an o`zgeshelikler esaplanadi.