12-mavzu. Olimning profesionallashuvi va ijtimoiy ma`suliyati. İlmiy tadqiqotda ijtimoiy etika. Reja

12-mavzu. Olimning profesionallashuvi va ijtimoiy ma`suliyati. İlmiy tadqiqotda ijtimoiy etika.
Reja:

1. 
   İlmiy tadqiqotda erkinlik va ijtimoiy nazorat. İlmiy hamjamiyatda fanning erkinlik tamoyili. Mavzuni tanlash erkinligi va uning ijtimoiy nazorati.
   
2. 
   Neytralizm va ijtimoiy ma`suliyat. Fandagi neytralizm va undagi ikki asosiy tendenciyasi. İjtimoiy ma`suliyat tushunchasi va uning zaruriyati.
   
3. 
   Olimlar jamoasining tasnifi. O’zbekistonning intellektual elitasi va ularga ishlash uchun yaratilgan sharoitlar. Olimlarning uchrashuvlari va muloqotini tashkil etish, fikr almashish vositalarining tasnifi.
   
4. 
   İlmiy faoliyatdagi axloqiylik mezonlari. İlmiy tadqiqot natijalarining umumiyligi va ochiqligi. Yuqori tanqidiylik va ijodiy tanqidiylik oqibatlari.
   
5. 
   Mualliflik huquqi va uning buzilishi oqibatlari. Fan va ilmiy faoliyatda korrupciya. Fanda kadrlar korrupciyasi va uning oqibatlari.
   

Tayanch tushunchalar: Olim, ekspert, kollegial-tashkilot, oily atestaciya, neytralizm, elita, ilm, ilmiy laborotoriya, kongres, forum, simpozyum, konferenciya, seminar, consensus, maqorat dars, ahloqiy mezonlar, korupciya, plagiyat.
Mas'uliyat muammosi faqat XX-asrning ikkinchi yarmida maxsus va batafsil falsafiy tadqiqot ob'ektiga aylandi. Biroq, bu holat odamlar ilgari ushbu muammoning mazmuniga e'tibor bermaganligini anglatmaydi. Aksincha, ular bu mazmunning, masalan, huquqiy majburiyat yoki axloqiy burch kabi jihatlarini ancha erta anglab yetganlar, buni Bobil podshohi (miloddan avvalgi 1792-1750 yillar) Hammurapi va boshqa davlatlarning qonunlar kodeksi tasdiqlaydi. Injil amrlari. Keyinchalik Aristotel o'zining (aniqrog'i, unga tegishli bo'lgan va keyinchalik qanotli bo'lgan) iborasi bilan "Aflotun men uchun azizdir. Lekin haqiqat qadrliroqdir” asli haqiqatga intilishni mutafakkir (olim)ning eng oliy kasbiy va axloqiy burchi sifatida belgilab bergan, Gippokrat esa o‘zining mashhur qasamyodi bilan kasbiy mas’uliyat g‘oyasini belgilab bergan va uning mazmunini aynan shunday qilib ochib bergan. Shifokorning bemor va uning hamkasblari oldidagi mas'uliyati. Xuddi shu qatorda 1789 yil 26 avgustda qabul qilinganni ham eslatib o'tish mumkin, ya'ni fransuz inqilobining boshida “mas’uliyat” tushunchasining mazmunini ijtimoiy-siyosiy shaklda kiygan Fransiya Ta’sis Assambleyasi “Inson va fuqaro huquqlari deklaratsiyasi”. Bularning barchasida, shubhasiz, biz odatda "mas'uliyat" so'zi bilan ifodalanadigan tarkibning turli jihatlari haqida gapiramiz.
Mas'uliyat muammosini falsafiy tahlil qilish, tom ma'noda, zamonaviy ilmiy-texnik inqilob va uning yutuqlari bilan turtki bo'ldi. Zamonaviy ilm-fan va texnologiyalar asosida va bevosita yordami bilan ommaviy qirg'in qurollarini yaratish insoniyatning mavjudligi uchun doimiy jiddiy tahdid manbai bo'ldi, chunki birinchi marta uning o'zini o'zi yo'q qilish imkoniyati paydo bo'ldi. juda real bo'ladi.
Boshqa tomondan, 70-yillarning boshlarida bo'lgan o'zlariga tegishli. XX-asrning tabiiy yashash muhitini vayron qiluvchi juda aniq, salbiy ta'siri bilan hozirgi deyarli nazoratsiz ilmiy-texnikaviy taraqqiyot yaqin kelajakda bu muhitni umuman hayot uchun yaroqsiz holga keltirishi mumkin. nafaqat odamlarning, balki barcha tirik mavjudotlarning mavjudligi tugaydi.
Shunday qilib, ilmiy-texnikaviy taraqqiyotni qattiq nazorat qilish bugungi kunning muhim zaruratiga, hayot-mamot masalasiga aylanib bormoqda. Shubhasiz, mas’uliyat muammosini keng ma’noda har tomonlama o‘rganish va uni har tomonlama hal etish, shunga mos ravishda, chuqur anglash orqali aynan ana shu nazoratning asosiy mexanizmlaridan biri va eng muhim dastagidan samarali foydalanish mumkin. va olimlar va texniklarning ushbu muammodan xabardorligi va aniq shakllanishi axloqiy va axloqiy kodeks. Aynan shuning uchun ham, taxminan, o'tgan asrning o'rtalaridan boshlab, bu muammo tobora ko'proq falsafiy va boshqa tadqiqotlarning birinchi o'rinlariga qo'yilib, xususan, fan falsafasining ham, falsafaning ham markaziy muammolaridan biriga aylandi. texnologiya falsafasi.
"Ma'suliyat" tushunchasining kelib chiqishi muammosini hal qilishda turli xil yondashuvlar taklif qilindi, ular orasida, hech bo'lmaganda, asosiylari sifatida quyidagi uchtasini ajratib ko'rsatish mumkin: teologik, sotsiologik va tabiiy-falsafiy (metafizik). “Mas’uliyat” tushunchasi tarixan ma’lum diniy g’oyalardan kelib chiqqan yondashuvni teologik yondashuv deb ataymiz.
Sotsiologik yondashuv “mas’uliyat” tushunchasining shakllanishini shaxs ijtimoiy hayotining dunyoviy tomonlari bilan bog‘laydi. Masalan, Jon Ledd mas'uliyatni "hokimiyatning axloqiy tomoni" deb ta'riflaydi. Hans Joans mas'uliyat haqidagi tushunchani kuch va bilim funktsiyasi sifatida shakllantiradi. Shuning uchun avvalroq, bilimning kuchi hali ahamiyatsiz bo'lib, uning jamiyat hayotidagi roli ahamiyatsiz bo'lgan paytda, uning fikricha, mas'uliyat muammosi bilimda hech qanday adekvat aks va ifodani qabul qila olmadi.