12-Mavzu. Qishloq xo’jalik korxonalarining moliyaviy faoliyati tahlili Reja

- 
iqtisodiy daromad - bu korxonaning umumiy daromadi bilan barcha ochiq va yashirin 
xarajatlari o’rtasidagi farq bo’lib, to’la iqtisodiy xarakterga ega. Bunda daromod miqdori 
shartli bo’lib, korxona biror ishlab chiqarishni tashkil etish haqida qaror qabul qilganda 
qo’llaniladi. Ushbu holatlarda iqtisodiy daromadlar boshqa bir o’xshash ishlab chiqarish 
ko’rsatkichlari va me’yoriy daromad darajasi bilan qiyoslanadi; 
- 
me’yoriy daromad. Korxona egasining ishlari uchun sarflangan yashirin xarajatlarga teng 
bo’lgan foydadir. Xarajatlarning ochiq va yashirin turlarga bo’linishi ularni tasnif qilishga imkon 
beradigan usullardan biridir. 
Ishlab chiqarish omillari ma’lum bir o’ziga xosliklarga ega Bo’lib, ma’lum bir 
qonuniyatlarga bo’ysunadi. Shuning uchun ma’lum bir chegaralargacha bir-birining o’rnini 
almashtirish mumkin. Masalan, mashina inson mehnati o’rnini bosadi yoki ba’zi paytlarda 
inson mashina qiladigan ishni bajaradi. Omillarning bunday almashinuvlari, shuningdek bir-
birining vazifasini bajara olishi omil harakatchanligi deyiladi. Omil qancha harakatchan 
bo’lsa, korxona uchun shunchalik foydalidir. Ishlab chiqarish amaliyotida mutloq va kam 
harakatchan omillar mavjud. Kam harakatchan omillarga vazifasini o’zgartirish mumkin 
bo’lmagan yoki o’zgartirish juda zararli bo’ladigan omillar kiradi. Agar bunday omil inson 
bo’lsa, uni monopol element deyiladi. Masalan, kamyob kasb egasi odatdagi xarajatlar, ya’ni 
ish haqidan tashqari qo’shimcha haq talab qilishi mumkin. 
Ishlab chiqarish usullariga tannarx elementlari deb yuritiladigan chiqimlar tasnifi 
ko’rsatkichlari ham ma’lum darajada ta’sir ko’rsatadi. Asl ma’noda faqat doimiy (barqaror) yoki 
o’zgaruvchan chiqimlar bo’lmasada, iqtisodiyotda “shartli” so’zi qo’llanilmagani uchun ulardan 
foydalaniladi. Shuning uchun xarajatlar, odatda, quyidagicha tasnif qilinadi: