12 mavzu. Yangi navlarni yaratish va ilmiy asoslashni loyihalash Darsning maqsadi

10-jadvaI
Chatishtirish uchun foydalaniladigan ota-ona formalarining qimmatli xo‘jalik belgilari

O ta - on a formalari	Qishga chidarnlilik	Q ay ta tiklash qobiliyati	Tezpvsharlik	Hosildorlik	Mevalarning to’ki- Iuvclianligi	Meva kattaligi	Mevaning qoplania rangi	Meva ta ’mi	Kasalliklarga chidamliligi	Boshqa belgilari

Chatishtirishlar miqdori adabiyotlar mazmunida keltirilgan, perspektiv va elita o‘simliklarning chiqishi va irsiylanish qonuniyatlariga asoslanib belgilanadi.

0’rtacha bu ko‘rsatkich 200—10000 ta ko‘chatdan bitta kerakli o‘simlik hisobidan olinadi.
Ba’zan bu ko‘rsatkichlarni har bir ekin uchun gullarda meva hosil bo’ishi, mevadagi o’rtacha urug’lar soni, urug’laming unuvchanligi va boshqa ba’zi xususiyatlarini nazoratga olish kerak bo‘ladi
(11-jadval).
ll-jadval Meva va rezavor meva ekinlarining ba’zi ko‘rsatkichlari

Ekin turi	Gullarda meva hosil bo‘lishi, %	Mevadagi urug’lar miqdori, dona	Urug’lar unuvchan- Hgi, %	Ko‘chatlarning no bud bo’lishi, %
Urug’li meva ekinlari	6-9	3-6	40-80	6-12
Danakli meva ekinlari	30-60	1	30-70	10-25
Smorodina, krijovnik	25-85	20-40	60-90	15-35
Qulupnay	40-80	100-150	30-80	20-40

Yangi navni yaratishning loyihasida taxminan quyidagi o‘simliklar miqdori belgilanadi. Masalan, seleksion pitomnikda 1000 ta yoki 300—500 ta, mutantlarning ikkinchi avlodi (М2), seleksion maktabda 100—200, dastlabki nav sinovida 8—12 ta o‘simlik, nav sinashiga esa 3—5 ta nav topshiriladi.

Keyinchalik, ekin gulining changlash qobiliyatiga asoslanib chang miqdori hisoblanadi. Masalan, urug’li meva ekinlarida bitta gul changi bilan 4—8 ta ona o‘simlik gullarini changlash mumkin.
Shu ma’lumotlarga asoslanib chatishtirishlar soni va kerakli jihozlar miqdori aniqlanadi.
Changlash uchun kerakli vaqt quyidagi ma’lumotlarga asoslanib aniqlanadi. Masalan bir ish kunida 400—600 ta olma va nok gulini bichish bilan yoki 1000-1200 ta g’unchani bichishsiz bajarish mumkin. Xuddi shuningdek, danakli meva ekinlarida 600-800 ta va 1200—1500 ta g’unchada muvofiq ravishda changlanishni amalga oshirish mumkin. Ishning samaradorligi albatta ishchilarning
malakasiga ham bog’liq.
Loyihada mevalarni terish, urug’larni ajratib olish, duragay urug’larni ekish, o‘simliklarni yetishtirish muddatlari, usullari va texnologiyalari keltiriladi.
Duragay urug’lar va o‘simliklami tanlash usullariga katta e’tibor qaratiladi. Ayniqsa, o'simliklami birinchi yili tanlash va keraksiz formalarni brak(yaroqsiz) qilish belgilari aniq ko‘rsatilishi lozim. Olingan ma’lumotlar jadval shaklida ko‘rsatiladi.