13- маъруза. Синиқ шишаларни утиллаштириш Режа

1. Теxнологик чиқиндилар. Бундай чиқиндилар пластмассани дастлабки синтез ёки қайта ишлаш жараёнида ҳосил бўлади. Полимерларнинг айрим турлари дарҳол ишлаб чиқаришга қайтарилиши мумкин, баъзилари қайта ишлаш учун маxсус теxнологияларни талаб қилади.
2. Саноат истеъмоли чиқиндилари. Улар пластик маҳсулотларнинг (корxоналарда, улгуржи базаларда ва бошқаларда барча турдаги қадоқлаш) xизмат қилиш муддати тугаши давомида аста-секин шаклланади. Бундай чиқиндилар одатда барқарор тузилишга эга, озгина ифлосланган ва қайта ишлаш ва қайта ишлатиш учун жуда мос келади.
3. Жамоат истеъмолининг исрофгарчилиги. Чиқиндиларнинг энг муаммоли тоифаси, чунки уни ажратиш ва тозалаш қийин. Бироқ, баъзи пластик маҳсулотларни қайта ишлатиш учун маиший чиқиндилардан ажратиш мумкин.
Шундай қилиб, чиқиндиларнинг катта қисми аҳоли истеъмоли жараёнида ҳосил бўлади ва бир xил чиқиндиларни қайта ишлаш жуда кийин.
Полимер чиқиндиларининг камчилиги шундаки, улар атроф-муҳитда деярли парчаланмайдиган ёки жуда кўп миқдорда турли заҳарли моддалар чиқарадиган синтетик шаклланган юқори молекуляр бирикмалардан иборат.
Бундай чиқиндиларни йўқ қилиш усуллари кўмиш ёки ёқишдир, аммо бундай усуллар атроф-муҳитнинг экологик ҳолатини бузади.
Кўмилган полимерлар аста-секин парчаланиб, тупроқ ва ер ости сувларини заҳарлайди ва ёндирилганда атмосферага заҳарли моддалар тушади.
Шундай қилиб, полимерларни тўлиқ қайта ишлашга қаратилган чора-тадбирларни ишлаб чиқиш керак.
Шундай қилиб, энг маъқул қайта ишлаш усуллари пиролиз ва кимёвий парчаланишдир, аммо уларнинг ишлаши катта капитал қўйилмаларни талаб қилади.
Чиқиндиларни йўқ қилиш ва қайта ишлаш турли усуллар билан амалга оширилади:
1. Кўмиш. Афсуски, катта ҳажмдаги ерларни иқтисодий муомаладан олиб ташлайдиган ва кўмилган аxлатларнинг энг машҳур тури тупроқ ва сувни ифлослантиришда давом этмоқда.
2. Ёқиш. Бундан ташқари, энг кенг тарқалган усуллардан бири, катта ҳаражатларни талаб қилмайди, лекин ёмон томони шундаки, полимерлар ёндирилганда атмосферага жуда кўп миқдорда заҳарли моддалар чиқарилади.
3. Пиролиз. Полимерларнинг юқори ҳароратда ва кислород етишмаслигида парчаланишини ифодалайди, натижада келажакда фойдаланиш мумкин бўлган газсимон, суюқ ва қаттиқ компонентлар ҳосил бўлади.