13. Laboratoriya ishi №1 Ferroinni yod ionlari bilan ion assotsiatning tarkibi va barqarorlik konstantasini aniqlash

Graduirovkali grafik tuzish

Olingan Cu^2+		A1	A2	A3
Ml	Mkg
1,0	5,0
2,0	10,0
3,0	15,0
4,0	20,0
5,0	25,0

qiymatlari bo‘yicha graduirovkali grafik tuziladi: abssissa o‘qiga S_Cu²⁺ = ....mkg, ordinata o‘qiga -A. Masshtab: 1mm=0,01A, 1mm =0.25mkg Cu²⁺.
Laboratoriya ishi bo‘yicha nazorat ishi
Mis tuzi eritmasidagi Cu²⁺ ionini miqdorini aniqlash
Mis tuzining kontrol eritmasini belgisigacha distillangan suv bilan to‘ldiriladi va aralashtriladi, undan o‘lchov pipetkasi yordamida alikvot qism olinadi va yuqoridagi graduirovkali grafik tuzish uslubi bo‘yicha misni miqdori aniqlanishi amalga oshiriladi. Mis (II) ning miqdori graduirovkali grafikdan topiladi. Aniqlash natijalari 16.2-jadvalga yoziladi. Absolyut va nisbiy xatolari aniqlanadi.
16.2-jadval
Kontrol eritmadagi Cu²⁺ ning miqdorini aniqlash

Kontrol eritmaning umumiy hajmi, ml	Alikvot qism, ml	A1	A2	A3		Aniqlangan Cu^2+mkg
						Alikvot qismda	hammasi

17. Laboratoriya ishi № 5
Xromatografik usul bilan ba’zi bir metall ionlarini ochish va ajratish
Xromatografiya usuli bir necha turlarga bo‘linadi. Ion almashinsh, gaz va gaz-suyuqlik xromatografiyalari va boshqalar. Shulardan sifat analizi amaliyotida qog‘oz va ion almashinish xromotograifiyalari ko‘proq ishlatiladi. Qattik faza sifatida xromatografiya qog‘ozlari va sirt aktiv polimer modlalar, alyuminiy oksidi va silikagellar ishlatiladi.
Xromatografiyada ishlatiladigan erituvchi har xil aralashmadan iborat bo‘ladi. Bunda aniqlanuvchi ion erituvchilardan birida erib siljiydi, boshqa erituvchida esa eruvchanligi kam bo‘lib, harakat tezligi kichik bo‘ladi va qattiq faza sifatida taqsimlanadi yoki asta sekin ajralib chiqadi. Erigan moda joylashgan qatlami kattaligining (start chizig‘idan dog‘nig markazigacha bo‘lgan masofa) erituvchi ko‘tarilgan masofaga bo‘lgan nisbati R_f bilan belgilanadi, ya’ni:
R_f= ;
Har qanday ionning qog‘oz bo‘yicha yo‘nalishi (siljish) tezligi organik faza bilan suvli faza orasidagi taqsimlanish effektiga bog‘liq bo‘ladi, ya’ni:
R_f=
Bunda: D-taqsimlanish koeffitsienti; A_n. A_h-qog‘ozdagi erituvchi bilan suv hajmi.
D= ;
S_n.S_h-harakatlanuvchi organik faza bilai xarakatlanmaydigan suvli faza orasidagi modda konsentratsiyasi.
R_f ning qiymati qog‘oz (tashuvchi) tabiati, tajribani bajarish texnikasi, tempuratura va boshqa faktorlarga bog‘liq bo‘lib. aniqlanuvchi modda konsentratsiyasi va eritmadagi begona modda komponentlarinig ishtirok etishiga bog‘liq emas.
Ishlatiladigan asboblar
Qog‘oz xromatografiyasi usuli bo‘yicha ionlarni ajratish og‘zi berk probirka yoki silindrlarda bajariladi. Buning uchun qopqoqli silindr yoki probirkalar ishlatiladi. Silindr (yoki probirka) ichi tegishli erituvchi bilan oldindan to‘yintirilgan bo‘lishi kerak.
Xromatogramma olish
Qog‘ozning pastki chegarasidan (17.1-rasm) 2,0 sm yuqoridan oddiy grafitli qalam bilan to‘gri chiziq, chiziladi va shu chiziqning o‘rtasidan diametri 5-7 mm bo‘lgan aylana chiziladi. Aylana markaziga kapillyar orqali tekshirilayotgan moddadan 2-3 marta tomiziladi. Bunda kapillyarni qog‘ozga tegizib turish kerak va eritma yoyilib aylana chetiga yaqinlashgach kapillyarni qog‘oz qurigunicha olib quyiladi va yana kapillyar qog‘ozga tegiziladi. Tomchi tushirilgan dog‘ qanchalik kichik bo‘lsa xromatogramma shuncha yaxshi chiqadi. Qog‘ozdagi dog‘ elektr pechida yoki havoda quritiladi. Silindr yoki probirkaga erituvchi solinadi (eritma balandligi 0,5-1,0sm dan oshmasligi kerak).
Xromatografik qog‘oz esa erituvchiga kuni bilan 2-3 mm botirilgan bo‘lish kerak. Bir vaktnig o‘zida bitta silidrga bir nechta dog‘ hosil qilgan xromatografik qog‘ozlarni o‘rnatish ham mumkii. Lekin bu qog‘ozlar bir-biriga hamda kamera devoriga tegmasin.