13-Mavzu. Iqtisodiy о‘sishning umumiy tavsifi va neokeynscha modellari Reja

2. Talab tenglamasi quyidagi kо‘rinishga ega: DYd= DI (1/μ)
bu yerda, 1/μ – xarajatlar multiplikatori, μ – jamg‘arishga chegaralangan moyillik.
Bu tenglama milliy daromad DYd, yoki yalpi talab qо‘shimcha investitsiyalarning multiplikativ kо‘payishiga teng miqdorda о‘sishini kо‘rsatadi.
Ishlab chiqarishning tо‘plangan jami kapital bilan ta’minlanishi, milliy daromad esa qо‘shimcha investitsiyalarning multiplikativ ta’siri ostida kо‘payishi sababli, taklif tenglamasida jami investitsiyalar, talab tenglamasida esa qо‘shimcha investitsiyalargina kо‘rib chiqiladi.
3. Daromadlar va ishlab chiqarish quvvatlarining qо‘shimcha о‘sish sur’atlari tengligi tenglamasi: DI (1/μ) = Iα
Bu tenglamani yechib quyidagi natijani olamiz: D I / I = μ α
(D I / I ) – investitsiyalarning yillik о‘sish sur’ati bо‘lib, ishlab chiqarish quvvatlarini oshirish yordamida tо‘liq bandlilikni ta’minlab turish uchun (μ α) miqdorga teng bо‘lishi kerak. Bundan xulosa shuki, investitsiyalarning mutanosib о‘sish sur’ati jamg‘arishga chegaralangan moyillik va investitsiyalarning unumdorligi (kapital qaytimi) darajalarining hosilasi ekan.
Agar μ=0,2 α=0,4 bо‘lsa DI/I = 0,2* 0,4=0,08 yoki 8 %
Demak, investitsiyalarning о‘sish sur’ati 8% bо‘lishi talab etiladi.
E.Domar moddelidan kelib chiqadigan umumiy xulosa shuki, iqtisodiy о‘sishni ta’minlash uchun investitsiyalar hajmini oshirish, buning uchun esa jamg‘arish meyori hamda fan texnika taraqqiyoti orqali kapitalning samaradorligini oshirish zarur.


13.4. Iqtisodiy о‘sishning R.Xarrod modeli
Agar E.Domar о‘z modelida investitsiyalarni ekzogen tarzda berilgan miqdor deb olgan bо‘lsa, R.F.Xarrodning 1939 yilda ishlab chiqilgan iqtisodiy о‘sish modeliga akselerator prinsipi va tadbirkorlarning kutishiga asoslangan endogen funksiyasi ham kiritildi. Akselerator prinsipiga kо‘ra, nafaqat investitsiyalar ishlab chiqarishning о‘sishini keltirib chiqaradi, balki ishlab chiqarish va daromadlarning о‘sgan hajmi ham investitsiya jarayonlarining jadallashishiga olib keladi. R.Xarrod о‘z modeliga uch tenglamani kiritadi:
1) haqiqiy о‘sish sur’ati tenglamasi;
2) kafolatlangan о‘sish sur’ati tenglamasi;
3) tabiiy о‘sish sur’ati tenglamasi.
Xarrod modelida haqiqiy о‘sish sur’ati ishchi kuchining о‘sish sur’ati va kapital unumdorligining о‘sish sur’ati bilan belgilanadi va bu quyidagicha ifodalanadi:
G c = s
bu yerda, G - YAIMning haqiqiy qо‘shimcha о‘sish sur’ati, ya’ni: ΔY/ Y;
c - ishlab chiqarishning kapital talabchanligi koeffitsenti, ya’ni: I / ΔY
s - milliy daromaddagi jamg‘arish hajmi, yoki jamg‘arishga о‘rtacha moyillik, ya’ni: S / Y;
Tadbirkorlar dinamik muvozanat ta’minlangan о‘sish sur’ati bо‘lgan kafolatlangan (prognoz qilingan) о‘sish sur’atiga asoslanib, о‘z investitsiya rejalarini tuzadilar. Kafolatlangan о‘sish sur’ati jamg‘arishga о‘rtacha moyillik darajasini akseleratorga nisbati sifatida aniqlanadi va buni quyidagicha ifodalash mumkin: