13-mavzu. Transport kompaniyasida omborni tashkil qilish va ombor jarayonlarini boshqarish faoliyati

Vositachilarning turlari va vazifalari. Taqsimlash kanalini loyihalashtirishning asosiy muommosi – uning tuzilmasini aniqlashdir. Kanal tuzilmasi esa uning vositachilarini aniqlash, tanlash va ular vazifalarini belgilashni taqozo etadi. Vositachilarni tanlash uchun birinchi navbatda ularning turlari va turlar buyicha vazifalarni yaqqol tasavvur etish lozim. Hozirgi logistik amaliyotda vositachilarning ko’plab turlari mavjud bo’lib, ularning yagona ierarxik guruhlashtirilishi ishlab chiqilmagan.
Vositachilarni guruhlashtirishning muhim yo’nalishi – bu tovarga egalik va kimning nomidan savdo-sotiq olib borilayotganligi belgilaridir. Bu belgi bo’yicha vositachilar quyidagi guruhlarga bo’linadilar:

• 
  dilerlar;
  
• 
  distribьyuterlar ;
  
• 
  komissionerlar;
  
• 
  brokerlar.
  

Dilerlar - ulgurji, ba’zan chakana vositachilar bo’lib, o’zlarining nomidan va hisobidan ish ko’radilar. Ular tovarni shartnomaga muvofiq sotib oladilar va uni isteьmolchiga sotadilar.
Distribьyuterlar – ulgurji va chakana vositachilar bo’lib, ular o’zlari hisobiga, lekin ishlab chiqaruvchilar nomidan ish yuritadilar. Ishlab chiqaruvchi distribьyuterga o’z mahsuloti bilan ma’lum hudud doirasida savdo-sotiq qilish huquqini beradi. Ammo bunda distribьyuter mahsulot egasi hisoblanmaydi, u shartnoma asosida uni sotish huquqiga ega bo’ladi.
Komissionerlar – ulgurji va chakana vositachilar bo’lib, ular o’zlarining nomidan va ishlab chikaruvchi hisobiga ish ko’radilar. Komissionerda mahsulotga egalik qilish huquqi mavjud emas, unga ko’rsatgan xizmati uchun ish haqi sifatida sotuv hajmidan ma’lum foiz ajratiladi.
Brokerlar – ulgurji va chakana vositachilar bo’lib, ular kontragentlarni o’zaro kelishtirish asosida sotuv operatsiyalari amalga oshirilishiga yordam beradi. Ular o’zlariga berilgan topshiriqlar doirasida ish ko’radi va “oldi-sotdi” operatsiyasi amalga oshirilishiga ta’sir ko’rsatadi, o’zlarining ish haqini esa sotilgan mahsulot hisobiga oladilar.
Tovar egaligi bo’lmagan vositachilar funktsional vazifalariga ko’ra guruhlarga bo’linadi. Quyida ularning asosiy xususiyatlarini keltiramiz.