14- laboratoriya ishi Mavzu: Registr sxemasini loyihalashtirish va ishlash tamoyilini

Registrning shartli belgisi 
Parallel registr 
• Parallel registr ma’lumotlarni parallel shaklda yozish, saqlash va uzatish 
uchun mo’ljallangan. 
• Bu amallarni bajarishdan avval registr dastlabki holatga (0) o’rnatiladi. 
• Ma’lumot parallel ravishda qayta ishlangani tufayli, registrni tashkil etuvchi 
triggerlar ham razryadlar sonidan kelib chiqqan holda o’zaro bog’lanmagan. 

---

Axborotlarni qabul qiluvchi va uzatuvchi registrlar 
Axborotlarni qabul qiluvchi va uzatuvchi ikki taktli registrning sxemasini
ko’rib chiqamiz. Bunday registr asinxron RS-triggerlardan hamda «VA» mantiqiy 
elementlardan tashkil topgan. Axborotni registrga yozish uchun a
1
, a
2
,..., a
n
shinalardan ikkilik kod registrga uzatiladi va «Прием информации» boshqaruvchi 
signal berilgan taqdirdagina ushbu ikkilik kod registrga yoziladi. Registrga 
axborotni yozishdan oldin «Установка 0 Сброс» nomli boshqaruvchi signal 
yordamida registr tozalanadi. Registrning chiqish yo’llaridan to’g’ri kodni olish 
uchun «Выдача прямого кода» boshqaruvchi signal beriladi. Registrning chiqish 
yo’llaridan teskari kodni olish uchun «Выдача инверсного кода» boshqaruvchi 
signal beriladi. 

---

---

15-Laboratoriya ishi 
Mavzu:
Kod o'zgartiruvchilarni loyihalashtirish 
Ishdan maqsad: Raqamli mantiqiy qurilmalarni loyihalashtirshda kod 
o'zgartiruvchilarni sxemasini tuzish va ishlashini o’rganish. 
1. Nazariy qism: 
Raqamli-analog oʻzgartirgich (RAO’) va analog-raqamli oʻzgartirgich 
(ARO’) raqamli kattalikni unga proportsioanl boʻlgan elektr tok yoki kuchlanish 
koʻrinishidagi analog kattalikka oʻzgartirish uchun qoʻllaniladi. 
Operatsion kuchaytirgich (OK) deb, analog signallar ustidan turli amallarni 
bajarishga moʻljallangan, differentsial kuchaytirish printsipiga asoslangan, 
kuchlanish boʻyicha katta kuchaytirish koeffitsiyentiga ega boʻlgan oʻzgarmas tok 
kuchaytirgichiga aytiladi. Bunday amallarga qoʻshish, ayirish, koʻpaytirish, 
boʻlish, integrallash, differentsiallash, masshtablash kabi matematik amallar 
kiradi. Hozirgi kunda OK lar analog va raqamli qurilmalarda kuchaytirish, 
cheklash, koʻpaytirish, chastotani filtrlash, generatsiyalash, signallarni barqa-
rorlashda qoʻllanilib kelmoqda. Buning uchun OK larga musbat va manfiy 
teskari aloqa (TA) zanjirlari kiritiladi. TA zanjirlari yordamida OK lar yuqorida 
qayd etilgan amallarni (operatsiyalarni) bajaradilar. 
AROʻ larni tuzishning turli usullari mavjud boʻlib, amaliyotda maxsus 
kuchaytirgich va rezistorlarda bajarilgan sxema keng qoʻllaniladi. AROʻ 
vazifasini OK da bajarilgan jamlovchi kuchaytirgich bajarishi mumkin. Kirishlar 
soni oʻzgartirilayotgan ikkilik kodning razryadlari soni bilan aniqlanadi. K1-K4 
kalitlardan har biri ochiq yoki berk holatda boʻlish mumkin. Soddalik uchun 
K4 K3 K2 K1 ikkilik kirish soʻziga ega boʻlgan toʻrtrazryadli RAOʻ ni koʻrib 
chiqamiz.  
Mos razryadlardagi qarshilik qiymatlari 2 martaga farq qiladi. Bu holda, 
mazkur RAOʻ sxemasi 0 dan 15 gacha boʻlgan natural qator sonlarini ikkilik 
sanoq tizimdan oʻnlik sanoq tizimga oʻzgartiradi. Bunday oʻzgartirish 
mexanizmini koʻrib chiqamiz.  
Jamlagich tomonidan bajarilayotgan amal, kirishdagi rezistorlarning 
berilgan qarshiliklari uchun quyidagi ifoda yordamida keltiriladi: 

---