14- lekciya. Senuroz, exinokokkoz kesellikleri. Reje

Exialmurtokkoz - Bul uzaq dawam etetuǵın kesellik bolıp, onı yit, qasqır hám túlkilerdiń jińishke isheginde parazitlik qılatuǵın cestoda - Exialmurtokkus granulozis lichinkası qozǵaydı. Exialmurtokkoz qoy, eshki, qaramal, shoshqa hám basqa sharwa mallarında ushıraydı. Bul kesellik benen adam da kesellenedi. Exialmurtokkoz xojalıqqa úlken ekonomikalıq zıyan keltiredi.
Qozǵatıwshısı – Exialmurtokkozdıń uzınlıǵı 2-6 mm lenta sıyaqlı bolıp, skoleks hám 3-4 buwınnan ibarat. Eń aqırǵı buwının jatırı tuxım menen tolǵan boladı hámde skoleks, 4 sorıw hám hartumdan ibarat. Hartumi eki qatar jaylasqan bolıp 28-50 dana ilmek benen qurallanǵan.
Rawajlanıwı. Exialmurtokkoz definyitiv hám aralıq iyesi qatnasında rawajlanadı. Olardıń jińishke isheklerinde lenta formasındaǵı exinakokkozin qozǵaydı. Yitler organizmindegi exialmurtokkozlardıń buwın hám tuxımları olardıń taslandıǵına aralasıp sırtqı ortalıqqa túsedi. Bul buwınlar guvalang sıyırları súdirelip júrip, jaylawǵa, pishen hám suwlarǵa óz tuxımların shashadı. Aralıq iyesin qoy, eshki, qaramal shoshqa, ot, bugu hám basqa haywanlar ot-jem yamasa suw menen birge exinaokokk tuxımların jutıp jiberiledi. Maldıń jińishke isheklerinde bul tuxımlardan exialmurtokk embrionı shıǵıp, ishek diywallarınan qan tamırlarına ótedi, qan menen bawırǵa ótip toqtaydı hám exialmurtokk góbigine aylanadi. Bawırda qan portal` tamırlarınan ótip ketken onkosferalar júrektiń oń qarınshası boylap ókpege ótedi hám ol jerde exialmurtokk góbigi rawajlanadı. Exialmurtokknniń lichinkası góbik formasında bolıp, úlkenligi tochkadan tartıp tap adam gellesindey keletuǵınları da boladı. Góbik sırtqı tárepinen qatlam-qatlam, reńsiz aq xitinlashgan perde menen oralıp, onıń ishinde germinativ perde jaylasqan.
Epizootologiyası. Exialmurtokk onkosferaleri yit, jabayı haywanlardıń taslandıq penen jetilgen buwınlar jaǵdayında sırtqa shıǵıp tarqaladı. Jetilgen buwınları aktiv háreket qıla aladı. Háreket waqtında buwınnan tuxımlar-onkosferalar shıǵıp, pishen hám suwǵa túsedi. Buwınlar haywan denesinde órmelep júrip, júnde tuxımların qaldıradı. Buwınlar háreket qılǵanda haywan terisi qıshıydı. Nátiyjede haywan arqa shıǵarıw organın qasıw nátiyjesinde nárselerge juqtıradı.
Patogenezi hám patanatomiyalıq ózgerisleri. Exialmurtokk góbikleri tiykarınan bawır menen ókpede rawajlanıp, toqımalardı átirapında ushıratadı, funkciyasın buzadı, haywan óledi. Bawır hám ót jolları jaraqatlanıwı nátiyjesinde azıq sińdiriw processi buzıladı. Bawır úlkeyip ketedi.
Klinikalıq belgileri. Anıq belgileri bolmaydı, subklinikalıq formasında ótedi. Mal azıp ketedi, ónimdarlıǵı kemeyedi.
Diagnozı - Ayırım belgilerin qarap anıqlaw múmkin. Kazoni usılı boyınsha teri astına allergen jiberip, allergiyalıq reakciya menen hám taslandıq laboratoriyada tekserip anıqlanadı.
Emlew. Emlew usılı ele islep shıǵılmaǵan, adamlar operaciya jolı menen emlenedi.
Aldın alıw ilajları. Daydi yitlerdi, qasqır hám túlkilerdi tamalaw. Xojalıqtaǵı qorıqlawshı hám awshı yitlerin hámde baǵılıp atırǵan túlkilerdegi exialmurtokk gel`mintlerin joǵaltıw, soyılǵan mallardıń exialmurtokk góbikleri bolǵan organların joq etiw kerek. Yitlerge karboxolin hám arenkolin ishkizip degel`mintizaciya qılıw kerek.