14- lekciya. Senuroz, exinokokkoz kesellikleri. Reje

14- lekciya. Senuroz, exinokokkoz kesellikleri.
Reje:
1. Cestodlerdiń morfologiyası, biologiyası sistematkası.
2. Qaramallar cisticerkozı, shoshqa cisticerkozı, gidatigen
cisticerkoz, ekialmurtokkoz, cenuroz, moniezioz keselliklerin qozǵatıwshıları, rawajlanıwı, klinikalıq belgileri, diagnozı, emlew hám aldın alıw ilajları.

Ádebiyatlar:

Shopwlatov J. " Veterinariya asoslari" Toshkent, 1993 y.

Shopwlatov J, Burxonova X., Jiyanov Ya. Epizootologiya va mikrobiologiya asoslari. Toshkent «Mexnat» 1991 y

Shopwlatov J, Sh hám basqalar. «Veterinariya spravochnigi» Toshkent «Mexnat» 1989 y

Veterinariya qonunchiligi. "Yozuvchi" nashriyoti. Toshkent 1998 y

Tayanısh sózler: Kesellik táriypi, etiologiyası, ekonomikalıq zıyan, biologiyası, klinikalıq belgileri, diagnoz, emlew, aldın alıw h.t.b.
Cestodozlar gel`mintoz kesellikler bolıp, olardı cestoda klassına kiriwshi lenta sıyaqlı yassi gel`mintler qozǵaydı.
Morfologiyası - Cestodlardıń denesi yassi domalaq lenta formasında bolıp, basqa, moyın hám buwın bólimlerinen ibarat. Olardıń túrlerine qarap buwınları onlap, júzlep hám onnan da kóp bolıwı múmkin. Cestodlardıń denesiniń uzınlıǵı 0,5 sm den 10 sm ge shekem hám onnan da uzın bolıwı múmkin.
Skoleksi (boshcha) – tek iyesi organlarında bekkem jabısıw wapzıypasın orınlaydı. Skoleksde sorıǵıshları yamasa arnawlı jarıǵı - botriyası boladı. Olar arqalı parazit iyesi organları yamasa toqımaların soradı.
Moynı - bul ósiw zonası esaplanadı. Ol jerden taza - taza buwınlar (strobilla) áste-aqırın óse baslaydı. Cestodlardıń buwınları hár qıylı: tórt múyesh, qıyar tuxımına uqsas hám basqa formalarında boladı. Cestodlardıńsińdiriw kanalı joq, olar osmotik pútkil denesi menen azıqlanadı. Jınısıy er jetken cestodlar tiykarınan jińishke hám juwan isheklerde, olardıń lichinkaları bolsa hár qıylı organ hám toqımalarında parazitlik etedi.
Hámme cestodlar germafroditler esaplanadı. Hár bir cestod buwınlarında da erkek hám urǵashı organları boladı. Buwındaǵı urǵashı jınısıy i`zo tuxımlanǵannan keyin parazittiń erkeklik jınısıy organları átiraplanadı. Deneden ajıratılǵan buwın bolsa tuxım menen tolǵan jatırdan ibarat bolıp, ol aqırǵı buwınlar strobileden ajıralıp tezek menen birge sırtqı ortalıqqa shıǵadı. Shınjır sıyaqlı topar toparına kiriwshi lenta sıyaqlı gel`mintlerdiń tuxımı dumalaq yamasa domalaq formasında bolıp, tórt qabat perde menen oralǵan. Tuxım ishinde tayar úsh juplı ilmekli embrionlıq, yaǵnıy eki qabat kese kesim jolı perdeden ibarat onkosfera jaylasqan. Lentec toparına kiriwshi cestodlerdiń tuxımları bolsa trematodalarına uqsas boladı.
Cestodlar ádette eki yamasa úsh aralıq iyesi qatnasında rawajlanadı. Ayırım cestodlardıń onkosferası (embrionı) nan aralıq iyesin denesinde cistecerkoid dep atalıwshı lichinka, basqa túrdegi cestodlardıń tuxımlarındaǵı embrionlarınan bolsa cisticerk, cenurus, exialmurtokk strobilocerk, ditridiy yamasa procerkoid dep atalıwshı lichinkalar rawajlanadı. Cestodlar bes toparına bólinedi olardan tiykarǵı 2 toparın úyreniw maqsetke muwapıq.

1. 
   Lancetlar toparına kiriwshi wákilleriniń boshchasida eki juyaksimon sorıǵıshı yamasa tek denesiniń aldınǵı bóliminde bir botriyası boladı. Olardıń jatırları domalaq yamasa xalta formasında, búgin ortasında ashılatuǵın jınısıy tesigi bar. Tuxımları kopkokcha menen támiyinlengen.
   
2. 
   Shınjırlılar toparına kiriwshi wákilleriniń basında 4 sorǵısh bar, jatırında tuxım shıǵaratuǵın jınısıy tesigi bolmaydı. Jetilgen buwınları deneden úzilip ajıraladı hám tuxımlarında qaqpaqshası bolmaydı.