14-Laboratoriya Mustaqil qo’zgatishli o’zgarmas tok generatorining salt ishlash va yuklanish xarakteristikalarini tekshirish

---

14-Laboratoriya 
Mustaqil qo’zgatishli o’zgarmas tok generatorining salt ishlash va yuklanish 
xarakteristikalarini tekshirish 
Mustaqil qo‘zg‘atishli generator ulanish sxemasi 17.2,a-rasmda ko‘rsatilgan. 
Qo‘zg‘atish chulg‘ami zanjiriga ulangan reostat qo‘zg‘atish tokini va, demak, asosiy 
magnit maydon qiymatini boshqarish imkonini beradi. Qo‘zg‘atish chulg‘ami 
o‘zgarmas tok manbaidan energiya istemol qiladi: akkumulyator, to‘g‘rilagich yoki 
boshqa o‘zgarmas tok generatori, bunday holda u qo‘zg‘otkich deb ataladi 
Yuksiz ishlash tavsifi ni olishda yuklanish uzilgan va generator yu.i. rejimida 
ishlaydi. Nominal aylanish tezligi o‘rnatiladi va uni o‘zgarmas holatda bo‘lishi 
taminlanadi. 
rasm. Mustaqil qo‘zg‘otishli generator prinsipial sxemasi 
(a) va yu.i tavsifi (b) 
Asta qo‘zg‘atish toki 
noldan 
qiymatida 
gacha 
o‘zgartiriladi. Egri chiziq 1 (17.2,b-rasm) qurish uchun va 
larning birnecha (8-
10 nuqta) yozib olinadi. Egri chiziq 1 ning boshlang‘ich ordinatasi nolga teng emas, 
bu magnit tizimda kichik qoldiq magnit oqimi mavjudligi bilan tushuntiriladi. 
Qo‘zg‘atish tokini nolgacha kamaytirib va uning yo‘nalishini o‘zgartirib, asta 
absolyut qiymatini oshirib 
= Ob nuqtagacha boriladi, shu tariqa olingan egri 

---

chiziq 2 yu.i. tavsifining tushuvchi shoxobchasi deyiladi. Birinchi va uchinchi 
kvadrantlarda tushuvchi shoxobchasi 1 egri chiziqdan yuqori bo‘ladi. So‘ngra 
qo‘zg‘atish toki nolgacha o‘zgartirilib, yo‘nalishi xam o‘zgartirilib, miqdorgacha 
oshiriladi va uni yuqorilashuvchi shoxobcha deyiladi (3 egri chiziq). Z egri chiziq 
boshqalaridan quyida bo‘ladi. YU.i. tavsifining tushuvchi va yuqorilashuvchi 
shoxobchalari magnitlanish (gisterezis) sirtmog‘i (petlya namagnichivaniya, 
gisterezisa) deyiladi. YU.i. tavsifida 2 va 3 egri chiziqlarning shrtacha qiymatini 
o‘tkazib (4 egri chiziq) hisobiy yuksiz ishlash tavsifini olamiz. 
YU.i. tavsifining to‘g‘ri chiziqli qismi magnit o‘zakning to‘yinmagan qismiga mos 
keladi. Qo‘zg‘atish tokini oshirishda davom etsak, mashinaning magnit o‘zagi 
to‘yina boshlaydi va tavsif egri chiziq xarakteriga ega bo‘ladi. bog‘lanish boshqa 
masshtabda mashinaning magnit tavsifini takrorlaydi va mashinaning magnitlanish 
xususiyatlari haqida fikr yuritish imkonini beradi.