14-Мавзу: Экспериментал психологиянинг шаклланиши: Бихевиоризм Режа: Бихевиоризм. Дж. Уотсон (1878-1958) талкини

Асмолов Александр Григорьевич (1949) - психология методлогияси ва назарияси борасидаги мутахассис. А.Н.Леонтьев ва А.Р.Лурия шогирди. Унинг тадқиқот ва ташкилотчилик ишлари фақатгина педагогик ғояларни таълим соҳасига олиб киришдан эмас, амалиётчи психологлар тайёрлашга ва психологик хизматни ташкил этишга қаратилди


Собиқ совет тузумидан кейинги даврда психология фани унинг ҳолат
Машҳур рус физиологи, у 1875- йил 25- июнида Россия давлатининг илгари мавжуд бўлган Рыбинск шаҳрида дунёга келди. У Сеченовнинг нерв-психик актларнинг биологик ва системалаш характери ҳақидаги ғояларини ривожлантириб, нерв маркази ва ҳулқ таркибининг асосий иш тамойили бўлган доминанта ҳақидаги таълимотни илгари сурди.
Бу таълимот мияга рефлектор ёйларининг йиғиндиси деб қаровчи ғояга қарама-қарши қўйилди. Ухтомскийнинг фикрича, ҳар бир кузатилаётган ҳаракат эффекти пўстлоқ ва пўстлоқ ости марказларига бўлган динамик таъсир характери организмнинг актуал эҳтиёжлари организмнинг биологик тизим сифатидаги тарихи билан белгиланади. Мияни муҳитни идрок қилиш, ҳис қилиш ва акс эттириш органи деб қараш лозим, деган фикрни илгари суради.
Доминанта инертлик хусусиятига эга, яъни бу доминантани чақирган қўзғатувчилар таъсир қилмай қўйган ва ташқи муҳит ўзгарган ҳолда ҳали у мавжуд бўлиб ва такрорланиб тураверади. Инертлик ҳулқнинг нормал бошқарилишини бузади, лекин унинг ўзи интелектуал фаолиятнинг бошланғичи бўлиб хизмат қилади. Аввалги фаолият излари кўплаб потенциал доминанталар кўринишида бир вақтда мавжуд бўлиши мумкин. Улар орасида етарлича келишув бўлмаса, бу реакциялар конфликтига олиб келади. Бу ҳолда доминанта патологик жараённинг ташкилотчиси ва кучайтирувчиси бўлиб хизмат қилади. Ухтомский психик ҳодисалар ва уларнинг тавсифномасининг турли кўринишларини доминанта механизми билан тушунтиради. Масалан диққат уларнинг йўналиши тўпланиши танлаш ва тафаккурнинг предмет характери сифатида муҳитнинг предметларга бўлинишини Ухтомский уч босқичдан иборат жараён деб атайди. Мавжуд динамиканинг мустаҳкамланиши, организм учун биологик муҳим қўзғатувчиларни ажратиб олиш, доминанта ва ташқи қўзғатувчилар комплекси ўртасида адекват алоқа ўрнатиш. Ухтомскийнинг ишлари кўплаб янги физиологик ва психофизиологик назарияларни ишлаб чиқиш учун асос бўлди.