14-Mavzu. Metallar korroziyasi. Ularning turlari. Reja

KORROZIYADAN HIMOYALANISH USULLARI. 

 

Metallarning  korroziyalanishi  uzluksiz  davom  etadi  va  katta  zarara  yetkazadi. 

Temirning  korroziyalanishi  tufayli  bevosita  isroflari  yiliga  suyuqlantirib  olinadigan  temirning 

10%  ga  yakinini  tashkil  etishi  hisoblab  chiqilgan.  Korroziyalanish  natijasida  metall  buyumlar 

o’zining qimmatli texnikaviy xossalarini yo’qotadi. 

 

Shuning  uchun  metall  va  qotishmalarni  korroziyalanishdan  muhofaza  qilish  usullari 

katta ahamiyatga ega. Ular nihoyatda turli tumandir. Ularning ba’zilari quyidagalardir. 

 

Metallarning  himoya  sirti  qoplamalari.  Ular  metalldan  (rux,  qalay,  xrom  va  boshqa 

metallar  bilan  qoplash)  va  metallmasdan  (lak,  buyoq,  emal  va  boshqa  moddalar  bilan  qoplash) 

qilinishi  mumkin.  Bu  qoplamalar  metallni  tashqi  muhitdan  ajratib  turadi.  Masalan,  tomga 

yopiladigan  tunuka  rux  bilan  qoplanadi:  ruxlangan  tunukadan  turmushda  va  sanoatda 

ishlatiladigan ko’pgina bo’yumlar tayyorlanadi. 

 

Rux  qatlami  temirni  korroziyalashdan  saqlaydi,  rux  temirga  qaraganda  ana  aktiv 

metall  bo’lsa  ham,  u  oksid  parda  bilan  qoplangandir.  Himoya  qatlam  buzilganda  (tirnalganda, 

---

tom teshilganda va h) namlik ishtirokida galvanik juft Zn/ Fe vujudga keladi. Unda temir katod 

(musbat qutb), rux - anod (manfiy qutb) bo’ladi. 

Elektronlar  ruxdan  temirga  o’tadi  va  kislorod  molekulalari  bilan  bog’lanadi  (kislorodli 

qutbsizlanish),  rux  esa  eriydi;  rux  qatlamining  hammasi  yemirilib  bo’lguncha  temir 

himoyalanganicha qoladi, bu esa ancha uzoq vaqtda sodir bo’ladi. 

 

Temir  bo’yumlar  sirtini  nikel,  xrom  bilan  qoplash  korroziyalanishdan  muhofa 

qilishdan tashqari buyumlarning tashqi ko’rinishini chiroyli qiladi. Antikorrozion xossalarga ega 

bo’lgan  qotishmalar  yaratish.  Po’lat  tarkibiga  12%  gacha  xrom  kiritish  yo’li  bilan  korroziyaga 

chidamli  zanglamaydigan  po’lat  olinadi.  Nikel,  kobalt  va  mis  qushish  po’latning  antikorrozion 

xossalarini kuchaytiradi, chunki qotishmaning passivlanishga moyilligi ko’payadi. Antikorrozion 

xossali  qotishmalar  yaratish  -  korroziya  tufayli  bo’ladigan  isroflarga  qarshi  kurashning  muhim 

yo’nalishlaridan biridir.