14 tema: biologiyadan mámleketlik tálim standartlari maqseti hám strukturasi: Úzliksiz biologiyaliq tálim mazmuni hám strukturasi. TÁLimniń zamanagóy modelin ámeliyatqa en jaydiriwda oqiw-metodikalíq táminatí rawajlandíRÍw mashqalalarí

2. Úzliksiz biologiyaliq tálim mazmuni hám strukturasi
Úzliksiz biologiyalıq tálim ulıwma pedagogikalıq procesiniń ajıralmaytuǵın strukturalıq bólegi retinde tálimdiń ulıwma maqsetlerine muwapıq oqıwshı shaxsın hár tárepleme rawajlanıwına, tárbiyalanıwına jónelgen boladı.
Úzliksiz biologiyalıq tálim wazıypaları qo'yidagilar bolıp :
• oqıwshılardı tiykarǵı biologiyalıq túsinikler, etakchi ideyalar, ilimiy dáliller, nızamlar, teoriyaler, ilimiy biliw usılları, organikalıq álemdiń tábiyat kórinisine tiyisli bilimler menen tanıstırıw ;
• tiri tábiyaat onıń rawajlanıw sebepli organizmlerde payda bolǵan sáykeslesiw mexanizmleri haqqında sıpatlama beriw;
• oqıwshılardı organizmlerdiń turmısı, olardıń jeke hám tariyxıy rawajlanıwınıń tiykarǵı nızamları menen qurallandırıw
• tirishilik dúzilisiniń túrli: molekula, kletka, organizm, populyasiya - tur, biogeotsenoz, biosfera dárejeleri menen tanıstırıw ;
• tábiyatka onıń barlıq baylıqlarına aqılǵa say munasábette bolıw pazıyletlerin oqıwshılar sanasına sıńırıw ;
• oqıwshılardı ózleriniń hám ózgelerdiń salamatlıǵın saqlawǵa, saw turmıs tárizin quram taptırıwǵa jóneltiriw;
biologiya tálim mazmunın házirgi socialliq ómir, pán-texnika rawajlanıwı menen bekkem baylanısıwın támiyinlew tiykarında oqıwshılardıń kásip tańlawǵa sanalı túrde jóneltiriw;
• biologiya tálim mazmunın áyyemginde jasap jáhán páni - mádeniyatına úlken ules qosqan hám házirgi dáwirde jasap atırǵan biolog ilimpazlar iskerligi menen bólew arqalı oqıwshılardı watanparvarlik ruwxında tárbiyalawdan ibarat esaplanadi.


1.Innovatsion texnologiyalar haqqında túsinik
Innovatsion tálim (inglizshe. “innovation” –jańaliq kiritiw,jaratiw) –tálim aliwshida jańa ideya,norma,qaǵiydalardi jaratiw,ózge shaxslar tárepinen jaratilǵan aldinǵI ideyalar,norma, qaǵiydalardi tábiyiy qabil qiliwǵa tiyisli sipatlar,tajiriybelerdi formalandiriw imkaniyatin jaratatuǵin tálim. Innovatsion tálim protsesinde qollanilatuǵin texnologiyalar innovatsion tálim tenologiyalari yaki tálim innovatsiyalari dep ataladi.
Tálim innovatsiyalari – tálim tarawi yakiqiw protsesindegi mashqalani jańasha jandasiw tiykarinda sheshiw maqsetinde qollanilip,áwelgiden anaǵurlim nátiyjeli boliwina kepillik bere alatuǵin forma, metod hám texnologiyalar.
Tálim innovatsiyalari “innvatsion tálim” dept e ataladi. “Innavatsion tálim” túsinigi birinshi ret 1979-jilda “Rim klubi”nda qollanilǵan.
INNOVATsIYa (inglizshe innavation) –jańaliq kiritiw, jańaliq bolip esaplanadi.
Innovatsion texnologiya pedagogikaliq protsess hámde Oqıtıwshi hám talaba iskerligine jańaliq, ózgerisler kiritiw bolip, oni ámelge asiriwda tiykarinan interaktiv metodlardan toliq paydalaniladi. Interaktiv metodlar – bul jámáá bolip pikirlew dep júritiledi, yaǵniy pedagogikaliq tásir etiw usillari bolip tálim mazmuniniń quramli bólimi esaplanadi. Bul metodlardiń ózine tánligi sonda, olar pedagog hám oqıwshi talabalardiń birgelikte iskerlik kórsetkishi arqali ámelge asiriladi.
“Innovatsion tálim texnlogiyalari” hám “tálim innovatsiyalari” túsinikleriniń mazmuni. Mánisi boyinsha “innovatsiya” túsinigi ingliz tilinen awdarmalanǵanda (innovatsion) “jańaliq jaratiw” degen mánini bildiredi.
”Innovatsiya”túsinigi mazmuni jaǵinan aniq jaǵdaydi ipádalaydi. Innovatsiya – belgili sistemaniń ishki dúzilisin ózgertiwge qaratilǵan iskerlik
“Ózbekistan Milliy enciklopediyasi”nda kórsetiliwinshe,innovatsiya tómendegishe mazmun hám túsiniklerge iye:
“Innovatsiya (ингл. “innovationas” – kiritilgen jańaliq, oylap tabiliw) – 1) texnika hám texnologiya áwladlarin almastiriwdi támiynlew ushin ekonomikaǵa sarplanǵan qarjilar; 2) ilimiy-texnika jetiskenlikleri hám aldinǵI tájiriybelerge tiykarlanǵan texnika, texnologiya, basqariw hám miynetti shólkemlestiriw siyaqli tarawlardaǵI jańaliqlar, sonday-aq,olardiń túrli tarawlar hám iskerlik sheńberinde qollaniliwi”
А.I.Prigojinniń pikirine kóre, innovatsiya maqsetke muwapiq túrde belgili sotsial birlik – shólkem ,xalq, jámiyet, toparǵa qarata múnásibetke jańasha jandasiw,bul múnásibetti bir qatar turaqli elementler menen bayitip bariw túsiniliwi kerek.
Amerikaliq psixolog I.Rodjers óz tajiriybelerinde innovatsion harakterge iye sotsial múnásibetlerdiń sotsial-psixologiyaliq tárepleri, sotsial múnásibetlerge jańaliq kiritiw, bul protseste qatnasiwshi shaslardiń tayipalari,olardiń jańaliqqa bolǵan múnásibetleri,jańaliqti qabil eiw, mazmunin ańlawǵa bolǵan tayarliq dárejesi hámde belgili shaxslar tayipalari ortasinda innovatsin harakterge iye sotsial múnásibetlerdiń táriypi máselelerin úyrengen.
Bunday pedagogikaliq birgelik protsessi ózine tán qásiyetlerine iye bolip, olarǵa tómendegiler kiredi:
- oqıwshi talabalardiń sabaq dawaminda biypárwa bolmawina, óz betinshe pikirlew, izleniwge májbúr etedi.
- oqıwshi talabalardiń oqıw protsessinde bilimge bolǵan qiziǵiwlarin hámme waqit boliwin támiyinlew.
- oqıwshi – talabaniń bilimge bolǵan qiziǵiw mustaqil ráwishte hár bir máselege jandasqan halda kúsheytiriw.
- pedagog hám oqıwshi – talabaniń hámme waqt birgeliktegi iskerligin shólkemlestiriw.
Oqıtıwshınıń innovatsion iskerligine dóretiwshilik miyneti sıpatında qaraladı. A.Slastenin oqıtıwshınıń innovatsion iskerligin dúziwde oǵan akmeologiyalıq tárepten jandasadı. Akmeologiya (akme) - yunonsha oliy nuqta, ótkir, gullegen, jetik, eń jaqsı dáwir degen mánislerdi bildiredi.
Oqıtıwshınıń innovatsion iskerliginiń eń kerekli xarakteristikası kreativlik bolıp esaplanadı.
Kreativlik- pedagogtıń protsesske dóretiwshilik qatnasına aytıladı. Kreativlik termini angliya-amerika psixologiyasında 60-jıllarda payda boldı.
Oqıtıwshınıń innovatsion iskerligi dúzilisindegi eń kerekli komponent bul refleksiya bolıp esaplanadı..
Refleksiya (latınsha Reflxio- artqa qaytıw) sub`ekttiń óz (ishki) psixik sezgi hám jaǵdayların biliw protsessi sıpatında qaraladı. Refleksiya Oqıtıwshınıń óz sanası hám iskerligi belgilew hám analiz qıla alıw dep qaraladı (óz pikiri hám háreketlerine sırttan názer salıw).

1.