15 – Lekisya: Jiljiw

15 – Lekisya: Jiljiw
Joba:
1. Uliwma tu' sinikler.
2. Taza jdjiwdag'i kernewlilik jag'dayi.
3. Jiljiwdag'i deformatsiya.
4. Jiljiwdag'i potentsial energiya.
5. Jiljiwg'a tiyisli a'meliy esaplar.
15.1 Uliwma tu’sinikler




15.1 - suwret.


15.2 - шакл.
Soziliw – qisiliwdagi kernewlilik jagdayi soni korsetedi, sterjennan ajiralgan tart muyesh element tareplerinde normal ham urinba kernewler tasir etedi. Bunda normal kernewlerdin manisi ham bagitinan qattiy nazer urinba kernewler jupliq nizamina boysinadi.
Aytayiq , sonday kernewlik jagdayi bar bolsin , ajiratilgan element tareplerine tek urinba kernewler tasir etedi (15.1 - suwret).
Tareplerine tek urinba kernewler tasir qilganda elementtin kernewlilik jagdayi taza jiljiw dep aytiladi . Element tarepleri taza jiljiw betleri dep juritiledi .
Bir jinisli taza jiljiw kernewlilik jagdayina misallar spatinda sharnirli biriktirilgen taxtashalar arasina jaylastrilgan plastinkanin (15.2 – suwret ) ham juqa diywalli tsilindr siyaqli trubanin (15.3 - suwret) kernewlilik jagdaylarin korsetiw mumkin .


15.3 -suwret.
Soni aytiw kerek , ameldi jiljiw diffarmatsiyasi tza halinda derlik ushraspaydi. Ol basqa difarmatsiyalar menen, asirese , iyiliw difarmatsiyasi menen birgelikte payda boladi. Sonin ushin jiljiwga , basqasha qilib aytqanda qisqartiwga, esaplarda qatar apiwayilastriwlardi qabil qiliwga tuwri keledi.
15.2. Taza jiljiwdagi kernewlilik jagday
Tza jiljiw jagdayi elementti kesiwshi maydanlar jaylasiwina qarap kernewlerdin ozgeriwin korip shigamis. Bunin ushin taza jiljiw jagdayindagi plastinkadan ush qirli АВСelementar prizma ajiratamiz (15.4 - suwret,а).
Prizmaga tasir qilip atrgan barshe kushlerdi n ham t bagitina praetsyalap payda qilingan tensalmaqliq tenlemelerin orsetemiz (15.4 -suwret,b):
s_a×АС=t×АВ×Sina+t×ВС×соsa;
t_a×АС=t×АВ×соsa+t×ВС×Sina;
Bul jerde АВ=АС×соsa ва ВС=АС×Sina.
Onda
s_a×АС=t×АС×соsa×Sina+t×АС×Sina×соsa.
t_a×АС=t×АС×соs²a-t×АС×Sin²a.
Endi
s_a=t×Sin2a, (15.1)
t_a=t×соs2a. (15.2)
Turli jaylasqan awiw maydanlarindagi kernewlerdi tabamiz: