15 guruhning asosiy guruhcha elementlari Reja: 15 guruhning asosiy guruhcha elementlari Azot. Tabiatda azot

Ammoniy xlorid- NH₄CI- metallarni kavsharlashda flyus sifatida (kavsharlanayotgan metall sirtidagi oksidlarni uchuvchan xloridlarga aylantiradi va metallarni yaxshi kavsharlash imkonini yaratadi), quruq galvanik elementlarda (Leklanshe elementi), mineral o’g’itlar ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Ammoniy sulfat (NH₄)₂SO₄ - minеrаl o’g’it sifаtidа, achitqilar olishda, yonishga chidamli qog’ozlar olishda (qog’ozga yuttiriladi) sanoatda uni olish quyidagi reaksiyalarga asoslangan (suvli ammiak va CaSO₄ dan iborat eritmadan CO₂ gazi o’tkaziladi).


Сho’kma filtrlanadi va ammoniy sulfat eritmasi bug’latiladi
Ammoniy nitrat NH₄NO₃ -kаbilаr minеrаl o’g’it sifаtidа kеng qo’llаnilаdi. O’g’itlarda komponent portlovchi moddalar olishda ishlatiladi, masalan, donarit tarkibida 55% NH₄NO₃, 22% nitrogliserin 10% trintrotoluol, 10% NaNO₃ 1% kolloksilin qolgani yog’och uni va Fe₂O₃ bo’ladi.
Ammoniy gidrokarbonat NH₄HCO₃- NH₃+CO₂+H₂O aralashmasidan olinadi. Texnik tuz tarkibida hamisha karbaminat ammoniy NH₂COONH₄ aralashgan bo’ladi. Qizdirilganda dastlabki moddalarga parchalanadi. Shu sababli u germitik yopiladigan idishlarda saqlanadi. Xamirlarni kimyoviy oshlovchi sifatida ishlatiladi. Ammoniyni hamma tuzlari kimyo texnologiyasida qishloq xo’jaligida harbiy texnikada juda muhim ahamiyatga ega.
ionini strukturasi tetraedr va uning hamma uchlarini vodorod atomlari band qilgan, markazida azot atomi turadi. Musbat zaryad hamma vodorod aromlari orasida teng taqsimlangan. Kaliy va ammoniy tuzlarining o’xshashkligi ion radiuslarining yaqinligi ( , 0,112 n^μ) va (K⁺ 0,113 n^μ) bo’lsa, muhim faqrli kaliyni kuchli kislotalar bilan hosil qilgan tuzlari gidrolizga uchramaydi ammoniy tuzlari esa gidrolizga uchraydi (ammoniy kuchsiz asos). Ammoniy tuzlari termik barqarorliklari kichikligi bilan farq qiladilar. Termik parchalanishining oxirgi mahsulotlari anionning xossasi bilan aniqlanadi.
Agar anion oksidlovchi kislotadan hosil bo’lgan bo’lsa, ammiak azotning oksidlanishi sodir bo’ladi:


Bu reaksiyada ammiakdagi azot nitratdagi azotga 4 ta elektron beradi. Shu sababli u (NO^-₃ ioni) oksidlovchi bo’ladi. Bunday oksidlanish qaytarilish reaksiyalariga sinproporsionerlash (konproporsionirlash) yoki konmutasiyalanish reaksiyalari deyiladi.
Agar ammoniy tuzlarida kislota qoldig’i oksidlovchi bo’lmasa termik parchalanishda ammiak va kislota ajralib chiqadi:

Agar kislota uchuvchan bo’lsa bug’larning kondensiyalanishidan yana ammoniy tuzlari hosil bo’ladi. Ammoniy galogenidlari o’zlarini xuddi shunday tutadilar. Bu qatorda eng termik barqaror ammoniy yodid bo’ladi, shunday qilib bir xil tipdagi ammoniy tuzlaridan kislota kuchining ortib borishi bilan termik barqarorlik ortib boradi.
NH₄Cl→NH₄Br→-NH₄J qatorida barqarorlik ortadi.
Ammoniy tuzlari ishqorlar bilan ishlanganda ammiak ajraladi:

Bu reaksiya labarotoriyada ammiak olishning eng sodda usulidir.
Ammiak juda kam hollarda oksidlovchi bo’lib reaksiyaga kirishadi:

Bu reaksiyada metallik natriy suyuq ammiakdan vodorodni siqib chiqaradi. Bunda ammiakdagi vodorod o’zining oksidlanish darajasini pasaytiradi va ammiak oksidlovchi rolini bajaradi. Boshqa tomondan bunday reaksiyalar ammiakni kislotali xossasini nomayon qilishini ko’rsatadi. Metallarning amidlari masalan: NaNH₂, Na₂NH, ammiakning tuzlari bo’lib uning kislotalik funksiyasiga javob beradi. Aniq ma’lumki, ammiakning kislotalik tabiati H₂O ba HF nisbatan ham ancha kuchsiz ifodalangan. Kislotalik dissosiasiya konstantasi shunchalik kichikki (pK=35) shu sababli ammiakning tuzlari suvda to’liq gidrolizlanadi:

Ammiakning kislotali funksiyaltiga nafaqat amidlari balki imidlari (Na₂NH), hatto nitridlari (AlN) ham javob beradi, ular ham suvda to’liq gidrolizlanadi.

Ammiakning yumshoq oksidlovchilar masalan: natriy gipoxlorit bilan oksidlanganda, azotning boshqa vodorodli birikmasi gidrazin yoki diamid olinadi: