15-ma’ruza: Majburiyatlar tushunchasi va ularni baholash. Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga toʻlanadigan schyotlar. Reja

3-jadval.
Jurnal order № 2
5100-“Hisob-kitob schyotidagi pul mablag’lari hisobga olinadigan schyotlar” schyotining krediti bo’yicha, 5200-“Xorijiy valyutadgi pul mablag’lari hisobga olinadigan schyotlar” schyotining krediti bo’yicha,

T/r	Hujjat		Debetlanuvchi schyotlar								Qoldiq
	Raqam	Sana	5100	5500	9690	6710	4720	4730	boshqalar	Jami
1	015	6.01.	300000	200000	5650	2500000	3601	5640		3014891

4-jadval
Qaydnoma № 2
5100 “Hisob-kitob schyotidagi pul mablag’lari hisobga olinadigan schyotlar” schyotining debeti bo’yicha

T/r	Hujjat		Kredetlanuvchi schyotlar							Qoldiq
	Raqam	Sana	5010	5210	9690	4720	4730	boshqalar	Jami
1	023	6.01	250000						250000

§12. Chet el valyutasidagi pul mablag’larini hisobi.
Korxonalarda valyuta mablag’larini kelishi va chiqib ketishi bilan bog’liq bo’lgan muomalalarni hisobga olish uchun balansga nisbatan aktiv bo’lgan 5210-«Mamlakat ichida valyuta schyotlari», 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari» nomli sintetik schyotlardan foydalaniladi. Bu schyotlarning debet tomonida valyuta mablag’larining tushumi, kreditida esa valyuta mablag’larining sarfi ko’rsatiladi. Bu schyotlarga yozuvlar tekshirilgan bank ko’chirmalariga binoan, xuddi, hisob raqami schyoti muomalalari kabi «Bank operatsiyalarini aks ettirish jadvali»da amalga oshiriladi.
Valyuta schyoti bo’yicha hisobot oyida sodir bo’lgan barcha xo’jalik operatsiyalari «Bank operatsiyalarini aks ettirish jadvali»ga xronologik ketma-ketlikda yozib chiqiladi va tegishli buxgalteriya o’tkazmalari tuziladi. Oyning oxirida jadvalda keltirilgan bir xil iqtisodiy mazmunga ega bo’lgan xo’jalik operatsiyalari umumlashtiriladi. Buning uchun guruhlovchi qaydnoma tuziladi. Guruhlovchi qaydnoma 5210-“Mamlakat ichida valyuta schyotlari”, va 5220-“Chet eldagi valyuta schyotlari”, operatsiyalarini tegishli hisob registriga yozishga asos bo’ladi.
Agar korxonada buxgalteriya hisobining Jurnal order shaklidan foydalanilayotgan bo’lsa, 5210-“Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari” va 5220-“Chet eldagi valyuta schyotlari” nomli sintetik schyotlar bo’yicha kredit oborotlari 2-jurnal-orderda (2.3-jadval), debet bo’yicha oborotlar esa 2-qaydnoma (2.4-jadval) aks ettiriladi. Yozuvlar tekshirilgan bank ko’chirmalariga binoan «Bank operatsiyalarini aks ettirish jadvali»da amalga oshiriladi. Bu jadvalga hisobot oyida 5210-“Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari” va 5220-“Chet eldagi valyuta schyotlari”, sintetik schyotlari bo’yicha sodir bo’lgan barcha operatsiyalar xronologik ketma-ketlikda yozilib, tegishli buxgalteriya o’tkazmalari tuziladi Oyning oxirida «Bank operatsiyalarini aks ettirish jadvali»ning jami hisoblanadi va bir xil iqtisodiy mazmunga ega bo’lgan xo’jalik operatsiyalari umumlashtiriladi. Buning uchun guruhlovchi qaydnoma tuziladi. Guruhlovchi qaydnoma 5210-“Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari”, va 5220-“Chet eldagi valyuta schyotlari”, schyotlari operatsiyalarini tegishli hisob registriga yozishga asos bo’ladi.
Valyuta schyoti bo’yicha aloqador bo’lgan xo’jalik muomalalari quyidagi buxgalteriya o’tkazmalari bilan rasmiylashtiriladi:
1. Ijarachidan ijaraga berilgan asosiy vositalar bo’yicha to’lovlar valyuta raqami schyotiga kelib tushganda:
Debet 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyoti»,
Kredit 4810-«Moliyaviy ijara bo’yicha olinadigan to’lovlar-joriy qism»
Kredit 4820-«Operativ ijara bo’yicha olinadigan to’lovlar»,
2. Aktivlarni sotilishidan valyuta kelib tushganda:
Debet 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
Kredit 9210-«Asosiy vositalarning chiqib ketishi»
3. Kassadan valyuta mablag’lar valyuta schyotiga topshirilganda:
Debet 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
Kredit 5020-«Chet el valyutasidagi pul mablag’lari»
4. Ishlatilmagan chek va akkreditiv summalar bo’yicha valyuta mablag’i valyuta schyotiga qaytarilganda:
Debet 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
Kredit 5510-«Akkreditivlar»
Kredit 5520-«Chek daftarchalari»
5. Qisqa muddatli investitsiyalar tartibida berilgan qarzlar qaytarilganda
Debet 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
Debet 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
Kredit 5830-«Berilgan qisqa muddatli qarzlar»
7. Qondirilgan da’volar summasi kelib tushganda:
Debet 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
Debet 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
Kredit 4860-«Da’volar bo’yicha olinadigan schyotlar»
8. Olingan bo’naklar summasi hisobga olinganda:
Debet 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
Debet 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
Kredit 6310-«Xaridorlar va buyurtmachilardan olingan bo’naklar»
9. Obuna bo’lgan ta’sischilardan aktsiyalarga ulush summasi kelib tushganda:
Debet 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
Debet 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
Kredit 4610-«Ustav kapitaliga ta’sischilarning ulushlari bo’yicha qarzi»
10. Nominal qiymatdan yuqori bahoda sotilgan aktsiyalardan emission daromad bankdagi valyuta schyotiga qabul qilib olinganda
Debet 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
Debet 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
Kredit 8410-«Emission daromad»
11. Investitsiyaga mablag’lar qo’yilganda:
Debet 0610-«Qimmatli qog’ozlar»
Debet 5800-«Qisqa muddatli investitsiyalar hisobga olinadigan schyotlar»
Kredit 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
Kredit 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
12. Chek bilan bankdan kassaga valyuta mablag’lari olinganda:
Debet 5020-«Chet el valyutasidagi pul mablag’lari»
Kredit 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
13. Xususiy aktsiyalar sotib olinganda:
Debet 8610-«Sotib olingan xususiy aktsiyalar-oddiy»
Debet 8620-«Sotib olingan xususiy aktsiyalar-imtiyozli»
Kredit 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
Kredit 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
14. Mol yetkazib beruvchi va pudratchilarga bo’lgan majburiyatlar to’langanda:
Debet 6010-«Mol yetkazib beruvchi va pudratchilarning to’lanadigan schyotlari»
Kredit 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
Kredit 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
15. Turli xil bo’naklar berilganda:
Debet 4310-“TMQlar uchun mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga berilgan bo’naklar”
Debet 4320-«Uzoq muddatli aktivlar uchun mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga berilgan bo’naklar»
Kredit 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
Kredit 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
16. Xaridor va buyurtmachilardan olingan bo’naklar qaytarilganda:
Debet 6310-«Xaridorlar va buyurtmachilardan olingan bo’naklar»
Kredit 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
Kredit 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
17. Ta’sischilarga dividend to’langanda:
Debet 6610-«To’lanadigan dividendlar»
Kredit 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
Kredit 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
18. Hisoblangan foizlar bo’yicha qarzlar o’tkazib berilganda:
Debet 6920-«Hisoblangan foyizlar»,
Kredit 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
Kredit 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
19. Qisqa muddatli kreditlar va qarzlar qaytarilganda:
Debet 6800-«Qisqa muddatli kreditlar va qarzlar hisobga olinadigan schyotlar»
Kredit 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
Kredit 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
20. Uzoq muddatli kreditlar va qarzlarning joriy qismi qaytarilganda:
Debet 6950-«Uzoq muddatli majburiyatlar-joriy qismi»
Kredit 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
Kredit 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
21. Ijara uchun to’lovlar to’langanda:
Debet 6910-«To’lanadigan operativ ijara»,
Kredit 5210-«Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»
Kredit 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari»
22. Bank ko’chirmasiga ishlov berishda aniqlangan xato yozuvlar summasiga:
Debet 6960-«Da’volar bo’yicha to’lanadigan schyotlar»,
Kredit 5210 «Mamlakat ichida valyuta schyotlari»,
Kredit 5220-«Chet eldagi valyuta schyotlari».
Aniqlangan xatolik haqida xizmat ko’rsatuvchi bankka xabar beriladi.
Valyuta mablag’larining analitik hisobi chet el valyutasidagi pul mablag’larini saqlash uchun banklarda ochilgan har bir schyot bo’yicha yuritiladi.