16 – Mavzu. Qadamli surish yuritmalari. Mavzu rejasi

 
Elektrogidravlik 
qadamli 
yuritma. 
Ishlab 
chiqariladigan 
qadamli 
dvigatellarning quvvati uncha katta bo‘lmaganligi uchun burovchi momentni 
kuchaytirish gidravlik kuchaytirgichlar yordamida ta’minlanadi. Burovchi moment 
gidrostansiyasidagi moy oqimi energiyasidan foydalanish hisobiga orttiriladi. RDB 
stanoklarda 
momentni 
gidrokuchaytirgichlari 
foydalaniladi. 
Ular 
qadamli 
elektrodvigatel va kichik inersiyali yuqori momentli gidroyuritmadan tashkil topgan 
bo‘ladi.
Gidrokuchaytirgich 
kuzatuvchi 
boshqarishga 
ega 
aksial-porshenli 
gidromotordan iborat (2,a-rasm). U qadamli dvigatel beradigan burovchi momentni 
kuchaytirishni ta’minlaydi. Gidromotor rotori (3) da porshenlar (2) joylashgan bo‘lib, 
ular o‘qiy yo‘nalishda harakatlanishi mumkin. Taqsimlovchi (4) ning yarim xalqa 
tirqishi R1 orqali dvigatelga kelib tushadigan moy bosimi ostida porshenlar (2) 
tayanch sharikopodshipnik xalqasi (1) ga tiraladi. Xalqa qiya joylashgan bo‘lib, 
porshenlar podshipnik hosil qilgan qiya tekislik bo‘yicha sirpanib, rotorni rasmda 
ko‘rsatilgan strelka bo‘yicha burilishga majbur qiladi.
Rotor A holatni egallaganda unga moyning oqib kirishi to‘xtaydi, chunki rotor 
teshigi taqsimlagichning teshikni yopish elementiga to‘g‘ri keladi. Keyingi burilishda 
moy taqsimlagichning yarim xalqa tirqishi R2 orqali oqib chiqadi. SHunday qilib, har 

---

7 
bir porshen, rotorning yarim aylanishida ishchi yo‘lini bajaradi, ikkinchi yarim 
aylanishida esa teskari (salt) yurishni bajaradi.
 
 
2-rasm. Burovchi momentni gidrokuchaytirgich. 
Rotorning aylanish yo‘nalishini o‘zgartirish uchun moy bosim ostida tirqish R2 
dan kiritilib tirqish R1 dan oqib chiqariladi. Moy oqimini boshqarish qadamli 
dvigatel tomonidan boshqariladigan kuzatuvchi qurilma vositasida amalga oshiriladi. 
Bu dvigatel vali kuzatuvchi qurilma plunjeri bilan birlashtirilgan. Plunjerda 
xalqasimon ariqchalar K1 va K2 hamda bo‘ylama tirqishlar P1 va P2 mavjud. Plunjer 
gidrokuchaytirgich vali bilan birlashtirilgan vtulka 5 da o‘rnatilgan. Vtulka (5) 
xalqasimon ariqchalari V1, V2, V3, V4 bo‘lgan korpus (7) ga kiydirilgan. 
Xalqasimon ariqcha V2 ga kanal D bo‘yicha bosim ostidagi moy beriladi; 
ariqcha V2 moyni chiqib ketishi uchun xizmat qiladi (kanal S); ariqchalar V1, V4 
taqsimlagich (4) bo‘shlig‘idagi kanallarga ulangan. 9.,a-rasmda ko‘rsatilgan holatda 
plunjer (6) gidrokuchaytirgichga moy kirishini yopib turadi va u ishlamaydi. Lekin 
moyni gidronasosdan kanal D, kuzatuvchi qurilma korpusi ariqchasi, vtulka (5) 
teshigi O1 bo‘yicha plunjer tirqishii P1 ga va so‘ngra ariqchalar K1, V1 va 
taqsimlagich (4) orqali gidrokuchaytirgich rotoriga tushib, uni plunjer aylanadigan 
tomonga burishi uchun plunjerni juda kichik burchakka burish etarli bo‘ladi (2,b-
rasm). Moyning gidrokuchaytirgichdan chiqib ketishi xalqasimon ariqcha V4, plunjer 

---

8 
tirqishi P2, vtulka (5) teshigi O2, ariqcha V3 va kanal S orqali ta’minlanadi (2,d-
rasm). Agar plunjerni qadamli dvigatel yordamida to‘xtovsiz aylantirilsa, u bilan bir 
vaqtda (undan orqaroqda qolib) gidrokuchaytirgich rotori ham aylanadi. Plunjer 
to‘xtaganda vtulka teshiklarini yopib, moy harakatini to‘xtatadi va gidrokuchaytirgich 
rotori ham darhol to‘xtaydi. Gidrokuchaytirgichni teskari tomonga aylantirish uchun 
qadamli dvigatel valining aylanish yo‘nalishini o‘zgartirib, kuzatuvchi qurilmada 
moy oqimi yo‘nalishini teskari yo‘nalishga o‘zgartirish etarli.